باشگاه خبرنگاران جوان؛ جواد فراهانی - ابری عجیب از غبار، ماه را احاطه کرده و با آن در همه جا حرکت می‌کند. این ابر با شکل نامتقارن خود مشخص می‌شود و همیشه در سمت رو به خورشید متمرکز است.

این پدیده سال‌هاست که دانشمندان را متحیر کرده است، اما یک مطالعه اخیر ادعا می‌کند که سرانجام راز پشت این شکل‌گیری عجیب را آشکار کرده است.

این ابر از لایه‌ای از غبار و سنگ سست که بیشتر سطح ماه را پوشانده است، به نام رگولیت، سرچشمه می‌گیرد.

این لایه در نتیجه بمباران مداوم ماه توسط ریزشهاب‌سنگ‌ها، قطعات کوچکی که ناشی از برخورد سیارک‌ها و دنباله‌دار‌ها هستند، تشکیل می‌شود.

در حالی که این شهاب‌سنگ‌ها در جو زمین می‌سوزند و "ستاره‌های دنباله‌دار" را تشکیل می‌دهند، ماه فاقد این سپر محافظ است. این امر آن را در برابر برخورد روزانه چندین تن شهاب‌سنگ آسیب‌پذیر می‌کند که سنگ‌ها را به غبار ریز تبدیل می‌کنند.

اثرات این برخورد‌ها محدود به ایجاد غبار نیست؛ آنها همچنین این غبار را به هوا پرتاب می‌کنند. در سال ۲۰۱۵، دانشمندان کشف کردند که این گرد و غبار، ابری عظیم را تشکیل می‌دهد که صد‌ها مایل بالاتر از سطح ماه امتداد دارد. اگرچه به گفته سباستین ورکرک، محقق آژانس فضایی فرانسه، با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیست، اما این ابر پدیده‌ای منحصر‌به‌فرد است.

ورکرک توضیح می‌دهد که چگالی این ابر بسیار کم است، تنها ۰.۰۰۴ ذره در هر متر مکعب - معادل تنها چهار دانه گرد و غبار در یک سیلوی غلات. با این حال، آنچه به ویژه قابل توجه است، عدم تقارن آن است. گرد و غبار در سمت روز ماه متمرکز شده و در نزدیکی خط جداکننده نور روز و تاریکی در سطح ماه به اوج چگالی خود می‌رسد.

در حالی که دانشمندان پیش از این این عدم تقارن را به برخورد شهاب سنگ‌ها نسبت می‌دادند، ورکرک متوجه عامل مهم دیگری شد: اختلاف دمای زیاد بین دو طرف ماه. دمای روز به ۱۱۲ درجه سانتیگراد می‌رسد، در حالی که دمای شب به ۱۸۳- درجه سانتیگراد کاهش می‌یابد. این اختلاف دمای چشمگیر، دانشمندان را به بررسی نقش آن در تشکیل ابر سوق داد.

برای آزمایش این فرضیه، تیمی از دانشمندان دانشگاه‌های آمریکایی و اروپایی از شبیه‌سازی‌های کامپیوتری پیچیده استفاده کردند. آنها برخورد شهاب‌سنگ‌هایی به اندازه موی انسان را بر روی گرد و غبار ماه در دو دمای مختلف شبیه‌سازی کردند و حرکت هر دانه غبار را ردیابی کردند.

نتایج نشان داد که سطوح فشرده‌تر، مقادیر بیشتری غبار تولید می‌کنند. آنها همچنین کشف کردند که شهاب‌سنگ‌های روز، ۶ تا ۸ درصد بیشتر از همتایان شب خود، غبار تولید می‌کنند.

این توضیح می‌دهد که چرا ابر در سمت روز، جایی که بیشترین مقدار غبار تولید می‌شود، متمرکز است. علاوه بر این، در دما‌های بالاتر، دانه‌های غبار انرژی کافی برای رسیدن به ارتفاعات بالاتر دارند که می‌توان آنها را توسط ماهواره‌ها شناسایی کرد.

اهمیت این کشف نه تنها در توضیح این پدیده، بلکه در گشودن دری به سوی استفاده از ابر‌های غبار به عنوان شاخصی از ماهیت سطوح سیارات و قمر‌ها نیز نهفته است.

این تیم تحقیقاتی اکنون قصد دارد دامنه خود را گسترش دهد تا سایر اجرام منظومه شمسی را نیز در بر بگیرد، جایی که انتظار می‌رود پدیده‌های برجسته‌تری در سیاراتی مانند عطارد که تغییرات دمایی بیشتری دارند، رخ دهد. این می‌تواند به درک عمیق‌تر رفتار غبار در سراسر جهان کمک کند.

منبع: Live Science