باشگاه خبرنگاران جوان - با افزایش بی‌سابقه قیمت نهاده‌های دامی در همدان، تعادل شکننده زنجیره تأمین گوشت از هم پاشیده و سودی که باید به تولیدکننده برسد، در حلقه‌هایی انباشته می‌شود که نه شفاف و نه پاسخ‌گو هستند. این وضعیت، به تعبیر بسیاری از دامداران، آنها را از یک فعالیت تولیدی به بقای حداقلی رسانده و تنها امیدشان آن است که دام‌هایشان زنده بمانند تا شاید به این ترتیب توان پرداخت بدهی‌ها را داشته باشند.

دامدار، متهم گرانی یا قربانی ساختار؟

در حالی که نمودار قیمت گوشت در ویترین مغازه‌ها هرگز روند نزولی نداشته و همواره مسیری صعودی را طی کرده، اما قیمت خرید دام زنده در همدان همچنان در محدوده‌ای می‌ماند که حتی هزینه خوراک دام را پوشش نمی‌دهد.

رئیس اتحادیه دامداران همدان به تازگی در مصاحبه‌ای  با نگاهی گلایه‌مند گفته است: «ما دام را با قیمت ثابت می‌فروشیم، اما نهاده هر روز یک نرخ دارد. وقتی خوراک را گران می‌خرم، چطور انتظار دارند تولید ادامه پیدا کند؟»

از طرف دیگر تحلیل اقتصاددانان نیز این روایت را تأیید می‌کند، اینکه ریشه گرانی گوشت، نه در طمع دامدار، بلکه در ساختار معیوب قیمت‌گذاری و توزیع نهاده‌ها قرار دارد به معنای دیگر ساختاری که به‌جای حمایت از تولید، هزینه‌های مازاد و غیرضروری را به دامدار تحمیل می‌کند.

حلقه‌های پُرهزینه، سد راه تولید

براساس تحلیل کارشناسان، فاصله قیمت دام زنده و گوشت عرضه‌شده به مصرف‌کننده در استان همدان گاهی به ۹۰ درصدمی‌رسد در حالی که این فاصله در کشور‌های توسعه‌یافته حدود ۳۰ درصد است.

به بیان دیگر، سود اصلی در حلقه‌های حمل‌ونقل، کشتارگاه، سردخانه‌ها و توزیع مویرگی تجمیع شده و دامدار فقط نقش تولیدکننده زیان‌ده را بازی می‌کند.

یکی از قصابان باسابقه بازار همدان با گلایه از فشار دوطرفه بازار گوشت بر مردم و تأمین‌کنندگان، گفت: مردم حق دارند گله کنند، ما هم تحت فشار هستیم. وقتی دامدار خوراک را گران می‌خرد، طبیعی است قیمت تمام‌شده بالا برود البته مشکل فقط گرانی نیست… متاسفانه ما برنامه‌ریزی نداریم در نتیجه ثبات نداریم!

بازاری که بیشتر از رقابت، از بی‌برنامگی لطمه می‌بیند

از سوی دیگر مسئولان متولی بازار گوشت در همدان همواره سعی کرده‌اند در قالب طرح‌های تشویقی دولتی یا عرضه به قیمت تنظیم بازار هم رعایت حال دامدار را داشته باشند و هم به نوعی معیشت خانوار را در نظر بگیرند، اما متاسفانه ورود دام از سایر استان‌ها، همراه با عرضه گوشت منجمد وارداتی، به ظاهر با اینکه باید رقابت ایجاد کرده  و قیمت‌ها را تعدیل کند، اما دامداران همچنان معتقدند این رقابت کنترل‌شده نیست و به جای مدیریت بازار، به کاهش قیمت خرید دام و تشدید زیان آنها منجر شده است و این یعنی افزایش عرضه فقط قیمت را پایین می‌آورد، اما قیمت در مغازه پایین نمی‌آید و این یعنی چرخه مشکل دارد.

نهاده‌هایی که هست، اما نیست

با استناد مجدد به مصاحبه اخیر رئیس اتحادیه دامداران استان همدان افزایش قیمت نهاده‌ها از یونجه بالای ۲۰ هزار تومان گرفته تا سویا ۳۰ هزار تومانی و ذرت و جو بیش از ۲۵ هزار تومان، بزرگ‌ترین ضربه را به تولید می‌زند.

اما دامداران مشکل دیگری را هم برجسته می‌دانند اینکه گاهی نهاده در انبار هست، ولی به دست آنها نمی‌رسد، یعنی توزیع نامناسب و مدیریت نیست؛ بنابراین همین عامل باعث می‌شود که دامدار همیشه کمبود احساس می‌کند.

این وضعیت نه‌تنها هزینه تولید را بالا برده، بلکه بی‌آنکه سودی به تولیدکننده برسد، به قیمت نهایی گوشت منتقل شده و فشار اقتصادی را متوجه مردم کرده است.

تولید سالانه بیش از ۳۰ هزار تن گوشت قرمز در همدان

رضا بهراملو رئیس جهاد کشاورزی استان همدان با تأکید به مولدسازی روستا‌ها و دامداری‌های کوچک مقیاس گفت: توسعه دامداری‌های کوچک‌مقیاس به‌عنوان مدل پایدار تولید دام و گوشت به شمار می‌رود، این واحد‌ها هم هزینه ساخت کمتر دارند و هم امکان نظارت و تأمین نهاده برای آنها راحت‌تر است.

وی از تولید سالانه بیش از ۳۰ هزار تن گوشت قرمز در استان همدان خبر داد و گفت:  تقریبا ۱۵۰ دامداری کوچک مقیاس در هزار و ۷۰ روستای همدان فعالیت دارند، اگر تولید خرد تقویت شود و نهاده با سازوکار شفاف و مستقیم به دامدار برسد، نه‌تنها بهره‌وری بالا می‌رود، بلکه قیمت گوشت در بازار نیز قابل مدیریت می‌شود چرا که همدان ظرفیت افزایش تولید گوشت را دارد، اما استمرار تولید منوط به حمایت هوشمند از دامدار است.

قیمت گوشت در همدان از ۶۰۰ تا یک میلیون و ۱۰۰ هزار تومان

رئیس جهاد کشاورزی استان همدان همچنین در خصوص آخرین وضعیت عرضه مصوب گوشت نیز گفت: در حال حاضر هر کیلو گوشت مخلوط گوسفندی نر ۸۲۰ هزار تومان، ماده ۶۰۰ هزار تومان و ران و سردست گوسفندی بین یک میلیون تا یک میلیون و پنجاه هزار تومان عرضه می‌شود.

بهراملو افزود: همچنین قیمت هرکیلو مخلوط گوساله بین ۷۲۰ تا ۷۵۰ هزار تومان و ران یا سردست هم بین یک میلیون تا یک میلیون ۱۰۰ هزار تومان عرضه می‌شود، اما ما برای تنظیم بازار گوشت در حال حاضر گوشت منجمد گوسفندی را با نرخ ۵۹۵ هزار تومان و گوساله منجمد ایرانی پنج تکه را با نرخ کیلویی ۵۶۶ هزار تومان عرضه کرده‌ایم که به وفور هم موجود است.

گلایه مردم از فشار اقتصادی و سوء مدیریت‌ها

آن سوی ماجرا در بازار سنتی همدان، مردم بیش از گرانی، از بی‌ثباتی قیمت‌ها گلایه دارند و معتقدند تغییرات هیجانی و بی‌ثبات قیمت گوشت از نظر اقتصادخانوار آنها را تحت فشار قرار داده است.

خانم میرزایی، شهروند ۴۵ ساله، همدانی در این خصوص گفت: مشکل ما این است که هیچ‌کس نمی‌داند ماه بعد گوشت چقدر می‌شود و این بی‌ثباتی روی اعصاب مردم است. ما نه از گرانی راضی هستیم، نه از اینکه دامدار ضرر کند، اما همیشه یک جای کار می‌لنگد.

زنجیره معیوب، تهدیدی برای امنیت غذایی

حامد پرتو، استاد دانشگاه و تحلیلگر بازار‌های کشاورزی گفت: اختلال امروز همدان، نمونه‌ای از بحران ملی در زنجیره تأمین گوشت است که اگر اصلاح نشود، هم تولید نابود می‌شود و هم قیمت گوشت افسارگسیخته‌تر خواهد شد.

وی افزود: پیشنهاد اتحادیه دامداران برای سپردن بخشی از واردات نهاده به تشکل‌های دامداری، راهکاری منطقی و کم‌هزینه برای کاهش فساد و افزایش شفافیت است.

این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: وقتی دامدار در تأمین نهاده ناتوان می‌شود و تولید کاهش می‌یابد، اولین اثر آن کمبود عرضه و جهش قیمت است، اما پیامد بلندمدت که وابستگی بیشتر به واردات و از دست‌رفتن توان تولید داخلی است بزرگ‌تر می‌شود.

پرتو ادامه داد: اگر این زنجیره معیوب اصلاح نشود، ما با چرخه‌ای مواجه می‌شویم که در آن تولیدکننده کنار می‌کشد، مصرف‌کننده تحت فشار قرار می‌گیرد و استان برای تأمین نیاز‌های پایه‌ای خود ناچار به تکیه بر واردات می‌شود که این روند، امنیت غذایی را به‌شدت آسیب‌پذیر می‌کند، چون هر شوک خارجی، از نوسان ارزی تا محدودیت‌های جهانی می‌تواند بازار داخلی را به‌سرعت دچار بحران کند.

وی با اشاره به نقش نهاده‌ها در ثبات تولید افزود: بازار گوشت زمانی امن و پایدار است که تولیدکننده بتواند نهاده را با قیمت و زمان‌بندی قابل پیش‌بینی دریافت کند.

سودی که باید برگردد و ساختاری که باید اصلاح شود

زنجیره تولید و عرضه گوشت در همدان امروز با چند مسئله همزمان از جمله قیمت‌گذاری دستوری دام، نهاده‌های گران و دسترسی دشوار، واسطه‌های پرقدرت و حلقه‌های پُرهزینه، نبود برنامه‌ریزی پایدار و ضعف شفافیت و توزیع مواجه است.

در چنین شرایطی دامدار زیان می‌دهد، مردم گران می‌خرند و سود در جایی خارج از مسیر طبیعی تولید گم می‌شود.

بر همین اساس با توجه به تاکید همیشگی بر تولید و خودکفا بودن به نظر می‌رسد اصلاح این ساختار پرابهام تولید و عرضه گوشت در همدان بیش از تصمیمات مقطعی، به شفافیت، مدیریت هوشمند و حمایت واقعی از تولید دام و راهکار اصولی تامین نیاز گوشت در معیشت خانوار نیاز دارد.

منبع: تسنیم