باشگاه خبرنگاران جوان - در ازدواج سفید (یا ازدواج سپید) که در غرب رایج است و به معنای همزیستی و هم خانگی نیز شناخته می‌شود، پیوندی بدون تشریفات دینی و قانونی با مدت زمان نامعلوم بین دو فرد برقرار می‌شود که فاقد مشروعیت اجتماعی و حقوقی است.

ازدواج سفید یا هم‌باشی  پدیده‌ای است که طی سال‌های اخیر در کشور ما مشاهده و افزایش یافته است. منظور از ازدواج سفید، زندگی مشترک زن و مرد بدون ازدواج رسمی و متداول است؛ یعنی  زن و مرد بدون این که خطبه عقد یا صیغه‌ای در بین آن‌ها جاری شود، برای زندگی مشترک زیر یک سقف می‌روند. ازدواج سفید از نظر شرعی، گناه و از جنبه حقوقی و قانونی، جرم محسوب می‌شود.

با توجه به این که جامعه ایران یک جامعه ایرانی – اسلامی است، چنین پدیده‌هایی در آن، تعریف نشده و ناهنجاری دینی و فرهنگی محسوب می‌گردد و بدون ثبت رسمی و به صورت مخفیانه صورت می‌گیرد. به همین علت، آمار رسمی در خصوص تعداد این نوع ازدواج‌ها در دست نیست.

ازدواج سفید از نگاه اسلام

از دیدگاه اسلام، پدیده ازدواج سفید که در قرون اخیر ظهور کرده و عموما به زنا و روابط خارج از محدوده‌های شرعی و قانونی منجر می‌شود، به هیچ وجه مورد تایید نیست.

بنابراین، این شیوه نادرست ارتباط را نمی‌توان همانند فرهنگ غرب، ازدواج نامید و باید اصطلاح دیگری برای آن به کار برد. همان گونه که در کشور فرانسه لفظ ازدواج را در مورد این شیوه ارتباط به کار نمی‌برند.

ازدواج سفید پدیده رو به رشد در ایران و جهان

یکی از فجایع اجتماعی که در سالیان اخیر در شهر‌های کشور به ویژه کلان شهر‌ها شکل گرفته و این روز‌ها با رشد روز افزونی رو‌به‌رو شده است، زندگی مشترک دو نامحرم بدون عقد و ازدواج زیر یک سقف است که در تعاریف جدید جامعه شناختی، ازدواج سفید لقب گرفته است.

در ایران از سال ۱۳۹۳ به بعد متاسفانه مسئله ازدواج سفید به تهدید بزرگی برای خانواده‌ها مبدل شد. طبق آمار‌ها بالغ بر ۱۲ میلیون جوان ۲۰ تا ۳۵ ساله مجرد در کشور داریم که تا به امروز نتوانستند ازدواج کنند.

طبق تحقیقات آماری در مورد ازدواج سفید در ایران، اکثر افرادی که ازدواج سفید کردند بین ۲۵ تا ۳۰ سال داشتند و دارای تحصیلات کاردانی و کارشناسی بودند.

۶۲ درصد آنها دارای تحصیلات کاردانی و کارشناسی بودند و ۲۳ درصد آنها در مقطع ارشد و دکتری تحصیل می‌کردند، ۵۰ درصد افرادی که ازدواج سفید دارند، امیدوارند در آینده ازدواجشان رسمی شود حدود نیمی از مردان قصد نداشتند در آینده ازدواج رسمی داشته باشند.

آمار‌های جهانی نیز نشان می‌دهد امروزه، زندگی بدون ازدواج، یکی از شیوه‌های رایج زندگی در غرب است.

ازدواج سفید یا هم باشی، پدیده‌ای غربی و جاهلانه است که با شعار حمایت از آزادی زنان شکل گرفت و در زبان انگلیسی به عنوان شراکت است. جالب اینجاست که واژه ازدواج سفید با معنی امروزی، حتی در آغاز از سوی جوامع غربی نیز پذیرفته نمی‌شد. در آلمان تا دهه ۱۹۵۰ به این نوع ازدواج، ازدواج وحشی می‌گفتند.

بیش از دو سوم زوج‌های آمریکایی پیش از ازدواج رسمی، مدتی را بدون ازدواج با یکدیگر زیر یک سقف می‌گذرانند. آمار‌های رسمی ازدواج سفید در کشور‌های مختلف جهان، حاکی از رو به افزایش بودن این پدیده آسیب زای فرهنگی است.

طبق آمار منتشره در آمریکا، تعداد زوج‌های ازدواج نکرده‌ای که با یکدیگر زندگی کرده‌اند، از ۱۹۶۰ تا ۲۰۰۰ ده برابر شده و اکنون، زندگی بدون ازدواج، به مرحله‌ای عادی در روند آشنایی دو فرد تبدیل شده است.

عوامل و علل گرایش به ازدواج سفید

مسئله مهم در توجه به این پدیده و معضل اجتماعی، این است که در حقیقت ماهیت اصلی ازدواج سفید، ایجاد راه و سازوکاری برای دور زدن زیرساخت ها، سنت‌ها و موازین شرعی، عرفی و فرهنگی جامعه است.

این در حالی است که آداب و سنن و موازین پذیرفته شده از سوی جامعه و فرهنگ در مورد رابطه دو جنس، ضامن تشکیل رابطه صحیح و شکل گیری خانواده و ازدواج می‌باشد و از طریق تعهد بر این موازین، هدف واقعی ازدواج و تشکیل خانواده که بقای نسل و امنیت و آرامش است، محقق می‌شود.

از این رو، بررسی و تحلیل علل و عوامل گرایش بسیاری از افراد به ازدواج سفید می‌تواند در روند چاره اندیشی و درمان این پدیده منفی اجتماعی و دینی موثر باشد. در ادامه به برخی از علل مهم و زمینه ساز گرایش به ازدواج سفید اشاره می‌کنیم:

۱-نبود تعهد و حس مسئولیت پذیری

یکی از مهمترین دلایل ظهور پدیده ازدواج سفید را باید نبود روحیه مسئولیت پذیری، دست کم در یک طرف از رابطه دانست. حس مسئولیت پذیری و روحیه ریسک کردن (در چارچوب عقل و منطق)، فاکتوری اساسی برای زندگی محسوب می‌شود.

در روابطی همانند ازدواج سفید، افراد، مسئولیت عملکرد خود را بر عهده نمی‌گیرند. بدیهی است چنین عاملی می‌تواند در تداوم زندگی مشترک تاثیر منفی زیادی داشته باشد.

تن دادن به ازدواج سفید در واقع بدین معناست که زن و مرد، تمایلی به رعایت قواعد و قوانین جامعه ندارند و این عدم تمایل، خود نشان دهنده این است که اصولا کسانی زیر بار این ازدواج می‌روند که افراد بی مسئولیتی هستند لذا پیشنهاد این ازدواج توسط افراد، خودش می‌تواند هشداری باشد مبنی بر نامناسب بودن آن شخص، چرا که مهمترین شرط در امر ازدواج، مسئولیت پذیری است.

از این رو، خانم‌ها باید توجه داشته باشند که افرادی که پیشنهاد دهنده ازدواج سفید به آنها هستند، اکثرا افرادی مسئولیت ناپذیر می‌باشند که فقط هدفشان رسیدن به تمتعات جنسی و شانه خالی کردن از بار مسئولیت‌ها است.

۲-مشکلات اقتصادی و افزایش هزینه‌های زندگی

تردیدی نیست تورم و بالا رفتن روزافزون هزینه‌های زندگی، درآمد‌های محدود، قدرت خرید و امنیت شغلی پایین، هزینه‌های بالای اجاره یا خرید مسکن و به طور کلی نبود تناسب میان دخل و خرج در طی این چند دهه، یکی از موانع مهم جوانان در مسیر ازدواج و تشکیل خانواده و حتی افزایش جمعیت کشور است.

با رشد افشار گسیخته قیمت ها، عملا میل و رغبت بسیاری از جوانان به ازدواج از بین می‌رود چرا که ازدواج، رویدادی تعهدآور بوده و برای هر یک از طرفین به ویژه پسر، مسئولیت آور است.

از این رو، طیف و توده‌ای از جامعه برای پاسخگویی به این نیاز فطری خود (ازدواج) و از طرفی رهایی از بار مسئولیت‌ها و مشکلات مالی، به ازدواج سفید روی آورده و از مجرای غیر رسمی و غیر دینی و به شکلی هنجارشکنانه، اقدام به پیوند زناشویی می‌نمایند.

۳-ضعف و سستی در باورهای دینی

تردیدی نیست که وجود ضعف و سستی در باور‌های دینی، باعث ایجاد سهل انگاری و اهمال در اجرای دستورات و مناسک دینی شده و فرد را از انجام تعهدات مذهبی و زندگی در چارچوب‌های تعریف شده دین، باز می‌دارد.

اگر گناه از نگاه فرد و جامعه قبح نداشته باشد، اعتقاد و دینداری هم دیگر معنایی هم نخواهد داشت؛ بنابراین از نگاه چنین فردی، روابط خارج از چارچوب دین با جنس مخالف، محذوری ندارد و ضرورتی برای اجرای عقد و ازدواج رسمی در چارچوب دین، احساس نمی‌شود و خواندن خطبه عقد، امری کاملا تشریفاتی و بیهوده تلقی شده و کلیه تعهدات جانبی آن نیز نظیر تعیین مهریه، ارث بردن از یکدیگر و سایر تعهدات، اموری اضافی و دست و پاگیر محسوب می‌شوند.

اینجاست که به خوبی می‌توان دریافت که وجود ضعف در باور‌های دینی، چگونه می‌تواند موجب افزایش آسیب‌های اجتماعی در جامعه شود.

برخی از همین افراد، بر پایه تصور نادرست خود، ازدواج را یک مسئله کاملا دینی می‌پندارند و به هیچ عنوان جنبه قانونی آن را در نظر نمی‌گیرند. این در حالی است که مسئله ازدواج تماما به دین ختم نمی‌شود و حتی افرادی که هیچگونه دینی ندارند نیز ازدواج خود را رسمی می‌کنند.

۴-خانه‌های مجردی

زندگی‌های مجردی، پدیده‌ای است که امروزه بنیان خانواده را نشانه گرفته است. کم نیستند جوانانی که با هدف لذت و تفریح بیشتر، دور از خانواده‌های خود زندگی می‌کنند.

زمانی که دختران و پسران جوان بدون نظارت خانواده‌ها در خانه‌های مجردی زندگی می‌کنند دیگر برای برقراری روابط با محدودیتی رو‌به‌رو نیستند و در این میان ممکن است برخی از این جوانان به جای این که زیر بار ازدواج و مسئولیت زندگی مشترک بروند، هم باشی و ازدواج سفید را برای ادامه رابطه با طرف مقابلشان بر گزینند، رابطه‌ای که هیچ تعهدی برایشان ایجاد نمی‌کند و هر زمان که بخواهند، می‌توانند از آن خارج شوند.

طبق آمار‌های اعلام شده حدود ۳۰ درصد از جوانان ساکن شهر‌های بزرگ کشور در خانه‌های مجردی زندگی می‌کنند. آنان اصرار چندانی به ازدواج و تشکیل خانواده ندارند و ترجیح می‌دهند زندگی راحت و بدون مسئولیت خود را در خانه‌های مجردی تجربه کنند، بدون این که با محدودیت‌های خانواده و والدین رو‌به‌رو باشند.

البته در این میان نمی‌توان تاثیر ماجرای دانشجویانی که برای ادامه تحصیل در دانشگاه راهی شهری دیگر می‌شوند و در برخی از موارد به دلیل نبود خوابگاه به سمت زندگی دانشجویی در خانه‌های مجردی روی می‌آوردند، را نادیده گرفت.

این اتفاق به خصوص در مواردی که دانشجویان به شهر‌های بزرگی، چون تهران می‌آیند باعث می‌شود که این دانشجویان به خصوص دختران دانشجو پس از اتمام تحصیل و تجربه زندگی مجردی و آزاد در تهران، دیگر نخواهند به شهرستان و منطقه خود باز گردند و برای این که بهانه‌ای برای ادامه زندگی مستقل در تهران داشته باشند، ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر یا پیدا کردن شغلی در کلانشهر مورد نظر را در برنامه خود قرار می‌دهند.

۵-فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی

دهه‌های اخیر علاوه بر شبکه‌های ماهواره‌ای، هجوم پدیده‌های جدیدی همچون فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی که هر کدام به خودی خود می‌توانستند ساختار اجتماعی نسلی را دچار تغییر کنند، سبب شده تا روند ارتباطی جوامع سرعت گرفته و دستخوش دگرگونی‌های فرهنگی شود.

تغییرات و دگرگونی‌هایی که غالبا با هنجار‌های فرهنگی و دینی بسیاری از جوامع سازگاری نداشته و عامل ایجاد چالش‌های فرهنگی و اجتماعی می‌شوند.

بدیهی است تبلیغ و ترویج شیوه‌های مختلف روابط مرد و زن با یکدیگر و تسهیل آن، خود بستر مناسبی برای قبح زدایی از ازدواج سفید و روابط خارج از چارچوب‌ها و ضوابط شرعی و عرفی ایجاد می‌کند.

۶- از هم گسیختگی و ناپایداری خانواده‌ها

با نگاهی اجمالی به دختران و پسرانی که بدون عقد و ازدواج، زندگی مشترک خود را آغاز می‌کنند، متوجه می‌شویم که این افراد در بیشتر موارد، خود، نتیجه ازدواج‌های نافرجام و خانواده‌هایی از هم پاشیده هستند. افرادی که نه پدری دارند که بر زندگی بهنجارشان نظارت داشته باشد و نه مادری که راه و رسم زندگی را به آنها آموزش دهد.

پدر و مادر چنین جوانانی معمولا پس از طلاق و جدایی، ازدواج مجدد کرده‌اند و در این میان تنها به تامین مالی و اقتصادی فرزندانشان از ازدواج اول بسنده نموده‌اند.

فرزندان چنین پدر و مادر‌هایی که هرگز سایه حمایت خانواده را بر سر خود احساس نکرده‌اند، معمولا از همان نوجوانی روابط بی ضابطه‌ای را تجربه می‌کنند و پس از مدتی هم هیچ بعید نیست که تصمیم بگیرند با کسی که مدتی با او رابطه داشته‌اند در یک خانه زندگی کنند.

به طور کلی افرادی که فرزندان طلاق هستند ممکن است به دلیل ترس زیادی که از طلاق دارند، در بافت فرهنگی و خاص ازدواج سفید، زندگی مشترکی را آغاز کنند تا برای پیشگیری از طلاق و مطلقه شدن، بتوانند بهترین و درست‌ترین تصمیم را اتخاذ کنند.

۷-تردید در انتخاب و ضعف در مهارت تصمیم گیری

بسیاری از جوان‌های امروزی، درک درستی از رابطه دختر و پسر ندارند. به بیانی دیگر، از لحاظ فرهنگی بر روی این مسئله بسیار مهم کار چندانی انجام نشده است و جوانان با توجه به اطلاعات غلطی که در مورد این موضوع دارند توانایی و مهارت لازم در انتخاب و تصمیم گیری صحیح و اصولی را ندارند و سعی می‌کنند از طریق محک زدن رابطه‌های خود، به فرد مناسب برسند.

همین موضوع باعث می‌شود که بسیاری از جوانان، به ازدواج سفید روی بیاورند. آنان با این تفکر که مدتی را با شخص مورد نظر خود زیر یک سقف زندگی کنند و اگر به مشکلی بر نخوردند رابطه خود را رسمی کنند ازدواج سفید را بر می‌گزینند.

آنها قصد دارند در این مدت، روحیات و اخلاقیات طرف مقابل خود را بسنجند. این در حالی است که راه‌های بسیار بهتر و مطمئن تری در این باره وجود دارد و نیازی به تجربه پر هزینه و آسیب زای ازدواج سفید نیست.

آسیب‌ها و پیامدهای منفی ازدواج سفید

۱-تزلزل نهاد خانواده

یکی از شایع‌ترین پیامد‌های ازدواج سفید، تزلزل بنیان و نهاد خانواده است. همان طور که اشاره شد عدم مسئولیت پذیری و قبول تعهد در قبال شریک زندگی، یکی از علل مهم گرایش افراد به ازدواج سفید است.

از این رو، وقتی فرد تعهد و مسئولیتی نظام‌مند در قبال همسرش نداشته باشد، در وفاداری و پایبندی به زندگی مشترک، از خود سستی نشان داده و چه بسا به رفتار‌هایی مخرب نظیر خیانت جنسی به همسر روی آورد.

۲-سقط جنین

باید گفت بارداری‌های ناخواسته در ازدواج سفید، بدترین اتفاقی است که ممکن است در این قبیل روابط اتفاق بیفتد. اساسا در این قبیل ازدواج‌ها که هدف اصلی از آن، هم باشی و لذت بردن‌های سطحی و گذراست، نگاه جامع، منطقی و دوراندیشانه به نهاد خانواده و فرزندآوری نمی‌شود و این قبیل بارداری‌ها و عوارض بهداشتی ناشی از سقط جنین غیرقانونی، از دیگر پیامد‌های سنگین و پر هزینه ازدواج سفید است.

۳-فرزندان بی‌هویت

باید پذیرفت در ازدواج سفید، فرزندان حاصل از این ازدواج، بیشترین لطمه را متحمل می‌شوند، چرا که چنین ازدواجی ثبت نمی‌شود و سرنوشت آنان پس از تولد، مشخص نیست.

در چنین مواردی اغلب زن به خاطر پرهیز از بی آبرویی به دنبال اثبات رابطه ابویت فرزند و والد نمی‌رود و حتی اگر ادعا کند که صیغه بوده است، در صورت انکار مرد، ادعای زن، به خاطر عدم وجود مدرک معتبر و ثبت رسمی، قابل اثبات نیست. در این میان، فرزندان بی پدر و بی خانواده‌ای باقی می‌مانند که نه آنها از والدین ارث می‌برند و نه والدین از آنها.

گرچه سایر حقوق این کودکان، چون بقیه کودکان است، اما معمولا کسی حضانت و نگهداری آنان را بر عهده نمی‌گیرد، مگر این که یک پروسه پیچیده قانونی طی شود. در این موارد سپردن حضانت به مادر، محتمل‌تر است؛ با این حال، زن چه از نظر روانی و چه از نظر حقوقی، شکست خورده و بلاتکلیف باقی می‌ماند.

۴-فقدان حمایت‌های اجتماعی

ازدواج سفید و روابطی از این دست، نه از سوی خانواده و نه نهاد‌های اجتماعی پذیرفته نمی‌شود؛ بنابراین می‌تواند آسیب‌های زیادی را با خود به همراه داشته باشد. این گونه روابط، هر چند ممکن است ارضای عاطفی و جنسی برای طرفین به دنبال داشته باشد،، اما به محض آشکار شدن، بسیاری از مردم با آن مخالفت می‌کنند و حمایت‌های اجتماعی از زوجین برداشته می‌شود.

به زبان ساده تر، در ایران، فردی که به ازدواج سفید اقدام می‌کند، مورد شماتت و سرزنش خانواده‌ها و اطرافیان خود قرار خواهد گرفت؛ زیرا این پیوند، از نظر شرعی، عرفی، حقوقی و قانونی هیچ ارزش و جایگاهی ندارد.

۵-آسیب پذیری بیشتر برای زنان

در ازدواج رسمی، زن از حقوق معین و پشتوانه مشخصی نظیر حق مهریه، ارث بردن و نفقه برخوردار می‌شود ولی در ازدواج سفید، مرد هیچ گونه تعهد و مسئولیتی در قبال زن ندارد؛ بنابراین همچنان که در بسیاری از موارد ازدواج سفید مشاهده می‌شود این روابط پس از چندی با شکست مواجه شده و طرفین از یکدیگر جدا می‌شوند.

بدیهی است در چنین شرایطی، با توجه به عاطفی بودن ساختار روحی زنان، آنها بیشترین آسیب را از این جدایی تجربه می‌کنند، زیرا آنان بر حسب طبیعت و نیاز فطری خود، دوست دارند روی فردی سرمایه گذاری عاطفی کنند که این فرد از ارزش لازم برخوردار باشد.

از این رو چه بسا برخی از آنان با مواجهه با این شکست عاطفی، به بزه یا اعتیاد نیز سوق پیدا کنند، این در حالی است که مردان، در صورت ترک چنین رابطه‌ای، به مراتب آسیب کمتری می‌بینند.

در این نوع ازدواج‌های ظاهری، برخی بانوان ساده لوح به امید رسمی شدن رابطه‌ای که به ازدواج رسمی و دائم منجر شود، وارد این رابطه سیاه می‌شوند، اما پس از مدتی به دلیل عدم ثبت ازدواج، و سوء استفاده مکرر مرد از جسم زن،   اگر مرد از ادامه رابطه صرف نظر کند، زن از لحاظ روحی و روانی شدیدا به مشکل بر می‌خورد و زندگی اش تباه می‌شود.

راهکارها

ازدواج سفید، یک پدیده فرهنگی است، اما همان گونه که اشاره شد عوامل دیگری نیز در نشر و ترویج آن نقش موثری دارند. از این رو، نباید انتظار داشت که در کوتاه مدت بتوان آن را ریشه کن کرد، اما می‌توان با اقداماتی بنیادین و موثر نظیر موارد زیر، از بسط و گسترش آن ممانعت به عمل آورد:

۱-تقویت باور‌های دینی

۲-ارتقای سطح فرهنگ و آگاهی والدین در حوزه مسائل تربیتی و فرزندپروری

۳- ارتقای سطح فرهنگ و آگاهی جوانان در حوزه روابط با جنس مخالف

۴-تقویت نهاد خانواده و فرهنگ سازی در زمینه ازدواج سالم (ازدواج رسمی شرعی و عرفی)

۵-تقویت اقتصاد خانواده و بهبود چشمگیر قدرت خرید جوانان در سن ازدواج و تسهیل سازی در روند ازدواج

نتیجه گیری

ازدواج سفید، پدیده و فرهنگی وارداتی و غربی است که طی سال‌های اخیر در کشور ما افزایش یافته است. در این روش که نوعی همزیستی و هم خانگی است، پیوندی بدون تشریفات دینی و قانونی با مدت زمان نامعلوم بین دو فرد برقرار می‌شود که فاقد مشروعیت اجتماعی، حقوقی و دینی است.

از مهمترین علل گرایش به این نوع ازدواج، می‌توان به عدم تعهد و حس مسئولیت پذیری، مشکلات اقتصادی و افزایش هزینه‌های زندگی، ضعف و سستی در باور‌های دینی و نبود مهارت تصمیم گیری و تردید در انتخاب اشاره کرد.

منبع: خبر آنلاین