پیروزی اسد در سوریه، از تامین ثبات تا خاورمیانه جدید

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران،نخستین انتخابات ریاست‌جمهوری سوریه در 13 خرداد 1393 (3 ژوئن 2014 میلادی) در مناطق تحت کنترل ارتش سوریه در این کشور بر‌گزار شد. انتخابات سوری های مقیم خارج هم در 7 خرداد، در برخی کشورها برگزار شد.

همچنین برخی کشورهای مخالف بشار اسد از برگزاری انتخابات در کشورشان مانع شدند. در این حال با برگزاری انتخابات، بشار اسد به پیروزی رسید. نوشتار زیر در همین زمینه به ویژگی های انتخابات سوریه و پیامدهای پیروزی اسد می پردازد.

ویژگی های انتخابات سوریه

در واقع انتخابات ریاست جمهوری سوریه که در 13 خرداد گذشته برگزار شد، یک از مهمترین انتخابات ها در طول نیم قرن گذشته در سوریه تلقی شده است. این انتخابات در شرایطی استثنایی و ویژه برگزار شد.

از نظر شکلی و ظاهری، این انتخابات برای نخستین بار در  نیم قرن گذشته بدون نظارت حزب بعث سوریه برگزار شد. همچنین در این دوره، حزب بعث نامزد مشخصی را برای انتخابات معرفی نکرد.

لذا با رقابت سه شخصیت مختلف با سه طیف گوناگون، یعنی آقای بشار اسد، رئیس جمهور سوریه، حسان عبدالله نوری و ماهر عبدالحفیظ  حجار، برگزار شد. سرانجام  پس از رقابت های نفس گیر، آقای بشار اسد با  احراز ده میلیون و حدود چهارصد هزار رای، توانست  برای یک دوره دیگر هفت ساله انتخاب گردد.

در حقیقت این انتخابات، با توجه به معیارهای دمکراتیک بین المللی، انتخاباتی آزاد و کامل بود. همچنین حضور گسترده مردم و رقابت های فشرده در بین نامزدها، این انتخابات را پرشورتر کرد.

از نظر محتوایی این انتخابات دارای شرایط ویژه ای بود. یعنی در حالی که دولت سوریه تلاش میکرد تا جنبه  های امنیتی را برای برگزاری یک انتخابات آزاد فراهم کند، گروه های تروریستی شدید ترین حملات خود را به شهرهای مختلف سوریه از جمله دمشق، حلب، لاذقیه، دیرالزور، حمص و... انجام دادند تا از حضور مردم  جلوگیری کنند.

با این وجود، این انتخابات با نظارت نمایندگان پارلمان های 30 کشور مختلف جهان، نهادهای بین المللی و نهادهای غیر دولتی برگزار شد. در نتیحه آقای بشار اسد به پست ریاست جمهوری  سوریه رسید.

بنابراین این انتخابات هم از نظر زمانی و هم از نظر مکانی، از ویژگی خاصی برخوردار بود و دولت سوریه توانست زمینه برگزاری یک انتخابات آزاد را بعد از پنجاه سال فراهم کند.

جریان های داخلی در سوریه و انتخابات

در سوریه حدود بیست و سه جریان سیاسی فعال وجود دارد که در چارچوب هیئت هماهنگی و یا هیئت تنسیق فعال هستند. آنها نمایندگان خود را برای شرکت در این انتخابات، در قالب دو طیف مختلف و قدرتمند (که مورد تایید هیئت هماهنگی سوریه قرار دارد) معرفی کردند. در حقیقت هیئت داخلی یا گروه های مخالف غیر مسلح در سوریه، توانسته اند دو نامرد خود را معرفی کنند و از این انتخابات هم راضی هستند.

چرا که با توجه به حضور احزاب  سیاسی در پای صندوق های رای گیری، به نظر میرسد این احزاب از نتایج انتخابات راضی باشند. زیرا بلافاصله بعد از پیروزی بشار اسد در انتخابات ریاست جمهوری، احزاب سیاسی حاضر در کشور و دو نامزد انتخاباتی رقیب اسد، با صدرو بیانیه هایی مراتب پذیرش خود را در مورد این انتخابات اعلام کردند.

آنها همچنین ثابت کردند که حقیقتا در پی  ایجاد نهاد دمکراتیک و سازمان های مردم سالار در سوریه هستند و  نمی خواهند با استفاده از قوه  قهریه و سلاح،  نظام سوریه را سرنگون کنند.

جریان های  سیاسی حاضر در خارج از  سوریه  و  انتخابات ریاست جمهوری

قبل از شروع انتخابات در سوریه، آقای احمد جربا، رئیس ائتلاف موسم به ملی، با صدور بیانیه و  مصاحبه های تلویزیونی و رسانه ای، از  مردم  سوریه خواست  که در پای  صندوق های رای گیری حاضر نشوند.

وی همچنین به نیروهای وابسته به  ائتلاف ملی سوریه دستور داد که  تمام شهرهای سوریه را گلوله باران کنند تا  مردم در انتخابات سوریه شرکت نکنند.

در واقع احمد جربا و ائتلاف ملی سوریه به خوبی می دانند که محبوبیت بشار اسد در طول سه سال گذشته (به دلیل مقابله وی  با گروه های تروریستی ) افزایش یافته است. لذا ائتلاف ملی و نیروهای مخالف دولت سوریه از روند انتخابات  اطلاع کافی داشته و می دانستند به دلیل محبوبیت بالای بشار اسد، او پیروز انتخابات است.

در همین راستا، نظرسنجی های قبلی که توسط رسانه ها و سازمان های غربی صورت گرفته، محبوبیت  بشار اسد را بیش از  هفتاد درصد تخمین زده بود. یعنی با توجه به رای هشتاد و هشت درصدی، ثابت شد که وی همچنان مورد قبول طیف های مختلف در صحنه سیاسی و مبارزاتی سوریه است و ملت سوریه هم با توجه به عملکرد گروه های مسلح، اکنون در کنار  بشار اسد قرار گرفته اند.

جریان های تفکیری و  انتخابات

گروه های سلفی و تفکیری مانند داعش، جبهه النصره، القاعده و ارتش آزاد، در اطراف شهرهای دمشق، حلب، درعا، دیرالزور و لاذقیه با گوله باران مکرر شهرها  تلاش کردند که  فضای  امنیتی دهشتناکی را بر انتخابات  سوریه حاکم کنند، اما مردم سوریه مصمم بودند که در انتخابات ریاست جمهوری سوریه شرکت کنند.

در همین راستا حضور مردم  در  پای صندوق های رای نشان داد که آنها بدون ترس از گلوله باران شهرها، در پای صندوق ها حاضر شده اند. همچنین نمایندگان رسانه های مختلف ایرانی و...  شاهد بودند که اغلب مردم سوریه  با خون خود به  بشار اسد رای دادند و ثابت نمودند که تا پای جان در کنار اسد هستند.

نگاه اقلیت ها به انتخابات و پیروزی اسد

اقلیت ها در سوریه در کنار بشار اسد هستند، لذا ما شاهد حضور همه طیف های مذهبی اعم از دروزی،  اسماعیلی، علوی، مسیحی، ارمنی و ...  در کنار بشار اسد و رای مثبت به او هستیم.

تکیه گروه های سیاسی غیر مسلح  و اقلیت های مذهبی در سوریه بر این امر قرار گرفته است که بشار اسد را حفظ کنند. چرا که مردم سوریه به خوبی دریافته اند که گروه های تروریست در پی برقراری دمکراسی در سوریه نیستند؛ بلکه  خواهان تضعیف سوریه و تشکیل یک دولت وابسته به اسرائیل در سوریه اند.

لذا اکنون اقلیت ها بدون استثنا در کنار  بشار اسد قرار دارند. گذشته از  این، اکثریت سنی های معتدل نیز در کنار نظام سوریه هستند. زیرا از افراط گری گروه های تروریست خسته شده و مایل نیست که گروه های تروریست در سوریه رشد کند.

اخوان سوریه هم به دو بخش معتدل و افراطی تبدیل شده و گروه  معتدل دست از فعالیت  سیاسی برداشته و تلاش می کند در کنار دولت سوریه  قرار گیرد. در مقابل گروه  های مسلح و تند اخوان در  خارج از سوریه در کنار  ائتلاف ملی بوده و به دلیل وابستگی به ترکیه،  تلاش می کنند از راه  انجام فعالیت مسلحانه، دولت سوریه را سرنگون کنند.

رویکرد بازیگران خارجی به پیرزوی اسد

طبیعی است که آمریکا و غرب نسبت به سلامت انتخابات سوریه تردید دارند. آمریکایی ها این انتخابات را غیر مشروع تلقی کرده اند. در واقع آمریکایی ها با هر شخصیتی که با آنها مخالفت کند و در  کنار مقاومت باشد، مخالفت می کنند. یعنی حتی اگر اسد دمکرات ترین و آزاد ترین انتخابات را برگزار کند، باز هم این مخالفت وجود دارد.

در مقام مقایسه باید گفت، در حالی که در مصر، عبدالفتاح السیسی، با رای  شکننده ای به پیروزی رسید، در سوریه بشار اسد با رای هشتاد وهشت درصد در انتخابات  پیروز شد. اما آمریکا و غربی ها به علت حمایت السیسی از منافع آمریکا و گرایش او به غرب، انتخابات مصر را پذیرفتند، اما در سوریه این گونه با اسد مخالفت کردند.

در حقیقت مخالفت اسد با سیاست های آمریکا، موجب شد تا  واشنگتن و غرب این انتخابات را با تردید نگاه کند. به عبارت دیگر، طبیعی است که آمریکایی ها، سیاست دو گانه ای را در مورد آزادی و دمکراسی در سوریه و مصر داشته باشند.

در این بین، اتحادیه اروپا هم تا اندازه ای از سیاست های آمریکا پیروی می کند. یعنی به نظر میرسد که برخی از کشورهای اروپایی اهمیت چندانی به انتخابات سوریه نداده اند.

آنچه مشخص است این است که برآیند گزارش های میدانی در سوریه نشان می دهد که مردم این کشور کاری به موضع گیری آمریکا و غرب ندارند و به راه خود برای طرد گروه های تروریستی و کمک به بشار اسد برای پیروزی بر گروه های تروریستی و بازسازی کشور خود، اهمیت بیشتری می دهند.

نگاه بازیگران منطقه ای به انتخابات

ایران کمک زیادی به برگزاری انتخابات در سوریه کرد. حزب الله هم با ورود به بحران سوریه، به دمشق کمک کرد. همچنین عراق هم به برگزاری انتخابات کمک کرد. یعنی مجموعه کشورهای مانند ایران، چین، روسیه و عراق، موضع مشخصی در مورد سوریه داشتند.

در واقع آنها به سوریه باثبات و آرام فکر می کنند، اما کشورهایی مانند آمریکا، ترکیه، عربستان و ترکیه، نمی خواهند با نظام بشار اسد همکاری کنند. لذا همچنان کارشکنی ها ادامه خواهد داشت. یعنی عربستان، قطر و ترکیه، در بحران نفس گیر سوریه با شکست مواجه شده اند و مثلث تخریبی قطر، ترکیه و عربستان در  سوریه دچار فروپاشی شده است.

پیامدهای داخلی پیروزی داخلی اسد

پیامدهای سیاسی: مهمترین پیام انتخابات آن است که ملت سوریه یکدست در کنار هم و با همگرایی و هم صدایی تلاش می کنند تا یک نظام کاملا  دمکراتیک و برخواسته از رای  اکثریت ملت سوریه تشکیل دهند و در عین حال برای مقابل با گروه های تروریست آماده باشند.

پیام دیگر این انتخابات آن است که مردم سوریه  اعلام کردند که با هر گونه دمکراسی وارداتی غرب و آمریکا مخالف اند و ترجیح می دهند که از سازوکارهای بومی و ملی خود برای تشکیل نظام دمکراتیک استفاده کنند.

در عین حال ملت سوریه مصمم به سرکوب گروه های تروریست هستند. چنانچه به خوبی مشاهده شده است که جوانان سوریه در کنار نیروهای مسلح و پس از آموزش، بر ضد گروه های تروریستی وارد عمل شده اند.

در بعدی دیگر، انتخابات رئیس جمهوری سوریه، به فروپاشی مثلث تخریبی ترکیه، قطر و عربستان در سوریه منجر  شده است و در آینده نیز پیش بینی می گردد  که درگیری ها در این کشور فروکش کند و خاورمیانه جدیدی با فرمول ایران، حزب الله، عراق، روسیه و چین شکل گیرد و آمریکا و کشورهای غربی (که ورود  شدیدی به بحران سوریه  داشتند) با شکست مواجه شوند.

تاثیرات امنیتی پیروزی اسد در صحنه داخلی: در واقع این انتخابات مشروعیت جدیدی به آقای  بشار اسد  داد تا بتواند با  کمک و حمایت مردم و تاکید بر مشروعیت خود، با گروه های  جبهه النصره،  ارتش آزاد و حتی القاعده  مقابله کند. یعنی از این پس سوریه وارد مرحله جدید خواهد شد.

در حقیقت  زمان و  مکان مناسبی برای  سرکوب گروه های ترویستی فراهم شده است و روحیه نیروهای  مسلح سوریه و همچنین ارتش این کشور بعد از انتخابات به شدت افزایش یافته است.

در واقع پیروزی اسد موجب خواهد شد که گروه های تروریست ناامید گردند. چنانچه داعش که در سوریه با شکست مواجه شده، پایگاه های خود را به عراق منتقل کرده است.

از سوی دیگر، بشار اسد با استفاده از فضای موجود تلاش می کند نوعی وفاق ملی و مصالحه و آشتی ملی ایجاد کند و در آینده تلاش خواهد کرد نوعی عفو عمومی اعلام کند.

یعنی پس از انجام مراسم سوگند رئیس جمهوری، اسد نوعی کابینه آشتی ملی تشکیل خواهد داد و به سمت وفاق ملی و ایجاد یک مصالحه بین برخی از طیف های مخالف و دولت سوریه حرکت خواهد کرد.

چنانچه اکنون نیز برخی از رهبران احزاب مخالف دولت سوریه در داخل تلاش می کنند تا بین دولت  و گروه های تروریست  وفاق ایجاد کنند و آنان را وادار به تسلیم کنند. در همین راستا آنچه که در حمص رخ  داد (و گروه های تروریستی تسلیم  شدند) نشان می دهد که گروه های تروریستی به خوبی  می دانند که امکان و توان سرنگونی بشار اسد را ندارند.

تاثیر انتخابات بر اقتصاد سوریه: اکنون سخن از رشد اقتصاد سوریه زود است چرا که بخش عمده زیر بناهای این کشور به کلی از بین رفته و نیاز به بازسازی کلی دارد. در همین راستا،  گزارش ها  نشان می دهد که تاکنون سیصد و پنجاه میلیارد  دلار خرابی در سوریه (در حوزه اقتصادی، فرهنگی و همچنین ساختمان و پالایشگاه ها) به وجود آمده است.

این امر نیاز به مرمت و بازسازی دارد. یعنی سوریه حداقل برای بیست سال دیگر نیاز به کمک های  منطقه ای  و بین المللی دارد تا بتواند به کلی آثار خرابی های سالهای گذشته را ترمیم کند.

در واقع  تسریع  خرابی و رسیدن به رشد اقتصادی، نیاز به زمان دارد، اما مهم این است که امنیت و  ثبات لازم در  سوریه فراهم گردد تا مرحله بعد بازسازی اقتصادی در این کشور انجام گیرد.

پیامدهای منطقه ای و بین المللی پیروزی اسد

یکی از مهمترین پیامد های منطقه ای پیروزی بشار اسد، تقویت محور تهران، بغداد، دمشق،  بیروت، و تقویت مقاومت اسلامی لبنان و فلسطین و ایجاد نوعی همگرایی منطقه ای بین کشورهای همسو با سیاست های سوریه، و در مقابل، تضعیف ترکیه، قطر و عربستان در سطح منطقه است.

ضمن اینکه رژیم  صهونیستی، آمریکا و فرانسه هم در این بحران شکست خوردند و نتوانستند به اهداف خود برسند.

در واقع هر چند آنان نوعی جنگ سه ساله را بر سوریه و مردم این کشور تحمیل کردند، اما با وجود هزینه های هنگفت و میلیارد دلاری، نتوانستند نظام سوریه را سرنگون کنند. این امر بیانگر این مساله است که نظام سوریه از نوعی پایگاه مردمی قدرتمند برخوردار است و قادر است از بحران عبور کند.

در بعد دیگری، در واقع در جریان بحران سوریه، دو جبهه بین المللی قدرتمند با شرکت روسیه و چین در مقابل آمریکا و  غرب شکل گرفت. یعنی  اگر سوریه از این بحران خارج گردد و پیروزی اسد صورت گیرد، موجب تقویت جبهه روسیه، چین، ایران و عراق در منطقه خواهد شد.

در همین راستا، اکنون نیز خاورمیانه به سمت و سویی حرکت خواهد کرد که مطابق با فرمول ایران، روسیه و چین باشد. بنابراین استراتژی آمریکا و غرب برای تغییر خاورمیانه و شکستن محور تهران- بیروت و دمشق، با شکست مواجه خواهد شد.

دکتر حسن هانی زاده کارشناس مسایل سیاسی