پنجمین خوان سعدی‌شناسی/ ساییدن سر به ساحت خورشید

به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، با برنامه ریزی مرکز سعدی شناسی، شب پنجم از هفت شب برخوان سعدی ویژه بزرگداشت شیخ اجل سعدی شیرازی با سخنرانی سه سعدی پژوه برگزار شد.

در این برنامه ابتدا دکتر محمود عابدی استاد دانشگاه و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی سخنانی با عنوان سعدی غزلسرا سعدی موعظه گر نیست ایراد کرد و پس از اواستاد احمد سمیعی گیلانی به موضوع عملگرایی سعدی پرداخت و محمد رضا خالصی به عنوان سومین سخنران، ویژگی های زبانی گلستان سعدی را مورد بررسی قرار داد تا شبی دیگر از این سلسله برنامه به پایان برسد.

سعدیِ غزلسرا، موعظه گر نیست

محمود عابدی استاد دانشگاه و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی  نیز که در حال تصحیح جدید از کلیات سعدی است به عنوان نخستین سخنران این شب پیرامون نحوه تصحیح آثار سعدی توضیحاتی ارائه کرد.

او، گفت:  پس از مقایسه و مقابله ۱۱ نسخه از آثار سعدی و رسیدن به زبان سعدی به این نکته پی بردم که  در غزلیات او چیزی به عنوان غزل عرفانی به عنوان یک اثر اخلاقی در حوزه موعظه و پند به چشم نمی خورد و اگرچه سعدی خود یک فقیه واعظ بوده اما سعدی غزل سرا و غزل گو غیر از سعدی بوستان و گلستان است که می توان گفت در حوزه غزل با سعدی دیگری روبرو هستیم.

عابدی، بیان کرد: در تصحیح آثار شاعرانی چون حافظ و سعدی چیزی به نام نسخه اساس وجود ندارد و نکته بسیار مهمی که پس از مقابله ۱۱ نسخه به آن رسیدم این بود که در این ۱۱ نسخه برخی غزل ها هستند که  در یک یا دو نسخه آمدند و به تدریج به اینجا رسیدم  که  ۴۰ غزل  در کلیات مرحوم فروغی آمده از سعدی نیست و سه غزل  کمال اسماعیل یا یک غزل از همام تبریزی است و دیگرانی هم هست و در هیچ غزلی از غزل های سعدی قافیه تکرار نمی شود که هر جا یک بیت دارد و قافیه تکرار شده صحت انتساب آن بیت به سعدی است که باید  در آن تردید کرد. 

استاد دانشگاه و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تصریح کرد:  این موضوع که در طول تاریخ برخی آثار را خوانندگان با ذوق به عنوان اثر سعدی شناخته و زمزمه می کنند خود مشکلی برای تصحیح دقیق این آثار بوده  که در ذهن علاقمندان رسوخ کرده و قرار نیست شعر و متن را آن چنان که به زبان ها افتاده است عرضه کنیم بلکه رابطه ما با شاعر نسخه ها بوده و وظیفه داریم تا آثار رسیده از کاتبان امین را به اقتضای اجتهاد علمی و اعتقاد خود و ارزش متن اماده و عرضه کنیم تا این کار باعث شود زبان فارسی که فرهنگ ایران کهن است و از آغاز تا انجام زندگی را فریاد می زند ذهن و دل و ذوق خوانندگان را شاد کند.

سعدی شاعری عملگراست 

همچنین احمد سمیعی گیلانی دومین سخنران این شب بود که به بررسی نشانه های سبکی سعدی در غزل پرداخت.

او، ادامه داد: اگرچه حافظ شاعری آسمانی بود اما سعدی به واسطه سفرهای بسیاری که کرده است شاعری عملگرا و خاکی بوده که نهادهای زمان خود را قبول دارد اما نقد خود را متوجه افرادی که در صدر این نهادها هستند می داند  به طور مثال نهاد قضاوت را قبول دارد اما قاضی را به عنوان یک انسان ضعیف می داند و در عین حال دیدی خدایی دارد و همان گونه که خدا به ضعف انسان واقف است  سعدی هم ضعف انسان را قبول دارد و می بخشد. 

عضو دائم فرهنگستان زبان و ادب فارسی، افزود: به کار بردن فعل، صنعت تکرار، جناس اشتقاق و خاکساری در عشق از جمله ویژگی هایی است که می توان از آن به عنوان سبک سعدی در غزلیات او دانست. 

سمیعی، اضافه کرد: سعدی در غزل بر خلاف حافظ که تجربه و معلومات را به کار می برد تنها از تجربیات خود بهره می برد و استفاده از معلومات را به گلستان و بوستان و مجالس می سپارد تا نشان دهد که اگر در غزل نشانی از معلومات شاعر نمی بینیم دال بر بی معلوماتی او نیست و می توان از معلومات سعدی در بخش دیگری از آثارش استفاده کرد.

ویژگی های زبانی گلستان سعدی

محمد رضا خالصی، استاد دانشگاه، سعدی‌پژوه و نویسنده نیز در این ویژه برنامه با تاکید بر اینکه سخن گفتن از سعدی سر ساییدن به خورشید بوده، اضافه کرد: گلستان شیخ اجل بی تردید مهمترین کتاب نثر فارسی و سعدی بزرگترین نثر نویس تمام ادوار ادب ایران زمین است.

خالصی، مهمترین تحول ایجاد شده در ادبیات منثور ایران را  مربوط به نثر سعدی دانست و اظهار کرد: سعدی در شعرش هم نثر ایجاد و حیات مجدد به ادبیات منثور ایرانی داد که آنچه بیش از همه به چشم می آید و چیزی که از پیش در سعدی وجود نداشت نثر به موازات شعر در ادبیات بود که همطراز با شعر پیش رفته است.

این شاعر معاصر، گفت: نثربه  مرور زمان از میان رفت و جای خود را به نثری مصنوع و متکلف داد که پر از تکلف بود و هشو.

او، بیان کرد: مقایسه آثاری مانند تاریخ بلعمی، حدود العالم، عجایب البلدان، و آثاری چون کلیله و دمنه نصرالله منشی، تاریخ وصاف، تاریخ جهان گشا نشان می دهد که چه بر سر این نثر آمده است  که دو تن از شیرازیان مانند نصرالله منشی و وصاف الهذره شیرازیند و اینها در نصر مکلف بسیار تاثیر گذارند، بویژه تصرالله منشی که پیروان بسیاری پس از خود بر خود برجای گذاشت.

خالصی، تصریح کرد:  گلستان سعدی نبوغ سعدی را نشان می‌دهد، او نثر مرسل را با نثر مصنوع و دهشتناکی که ما با آن مواجه بودیم در هم آمیخته و شیوه ای جدید بنیان نهاد و ابداع کرد که در عین برخورداری از مزایا و محاسن هر دو نثر، ازمعایب و مشکلات هر دو هم مبرا بوده و این نثر نمونه اعلای بلاغت و شاهکار ادبیات و معیار زبان فارسی است.

انتهای پیام/ت