تفرش شهری به قدمت تاریخ/ از شکارگاه‌های ایده‌آل برای گردشگران نوروز تا باغ‌های زیبا برای دمی آسودن

 به گزارش خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اراک، معمولا گردشگران و مسافران خصوصا مسافران نوروزی در سفر به استان مرکزی به شهر‌های معروف آن مانند اراک سفر می‌کنند، اما شهر‌های بسیار زیبای دیگری هم در این استان وجود دارد که نباید از آنها غافل شویم.

شهر تفرش در بخش مرکزی شهرستان تفرش و در استان مرکزی واقع شده است. تفرش با مرکز استان یعنی شهر اراک در حدود ۸۵ کیلومتر فاصله دارد و در شمال شرق آن، در منطقه‌ای کوهستانی قرار دارد. ارتفاع آن از سطح دریا حدود ۱۹۷۰ متر است. درحال حاضر شهر تفرش از طریق اتوبان تهران- ساوه و تهران- قم به تهران متصل می‌شود.

چگونه به تفرش برسیم؟

مسیر تهران- ساوه: مسافرانی که از راه ساوه به تفرش می‌روند، مسیر تهران تا ساوه را از مبدأ عوارضی، معمولاً در یک ساعت و سی دقیقه طی می‌کنند. پس از عبور از ساوه و طی مسافتی حدود ۵۰ کیلومتر در جاده ساوه- اصفهان، از این جاده خارج و وارد جاده تفرش می‌شوند. از ابتدای جاده تفرش نیز ۳۵ کیلومتر تا این شهر فاصله است.

مسیر تهران- قم: مسافرانی که از جاده تهران- قم به تفرش می‌روند، پس از طی مسافتی حدود ۴۰ کیلومتر در جاده قم- اراک، قبل از سه راهی «سلفچکان»، وارد جاده ساوه می‌شوند و پس از طی کردن ۱۷ کیلومتر، به دو راهی باغ یک رسیده و از آنجا با پشت سر گذاشتن ۱۷ کیلومتر، به تفرش می‌رسند.

دیار آب و آیین

بنای آغازین شهر تفرش از روستا‌های بسیار قدیمی هم، چون فم و ترخوران است. هرچند در رابطه با ریشه نام این شهر اظهارات متنوعی وجود دارد، اما با این حال مشخص نیست که نام تفرش چگونه انتخاب شده است.

تفرش در گذشته نام‌هایی همچون «گبرش» و «طبرس» نیز داشته است که قدمت آن به دوران پیش از اسلام برمی گردد. این شهر در دوره خلافت عمر به دست «مالک بن عام اشعری» فتح می‌شود و مردم آن به دین اسلام می‌پیوندند.

دوران صفوی در تاریخ تفرش بسیار مهم بود تا جایی که علاوه بر راه یافتن تعدادی از سادات تفرش به دربار شاه عباس اول و گسترش نفوذ این شهر در دربار و آباد شدن بیش از پیش آن، تفرش تبدیل به یکی از شکارگاه‌های ایده‌آل برای شاهان صفوی می‌شود. در دوران سلطنت ناصرالدین شاه قاجار نیز تفرش از ییلاقات برتر منطقه خوانده شده است.

از نقطه نظر جغرافیایی، تفرش منطقه‌ای کوهستانی است. در شمال تفرش قله‌ای به نام «گندم کوه» به چشم می‌خورد که ۲۱۵۶ متر ارتفاع دارد. کوه دیگری به نام «قشلاق» از شمال و کوه‌های «منار» و «نقره کمر» از سمت جنوب شرق همچون حصاری اطراف تفرش را احاطه کرده‌اند. به سبب همین قرارگیری در میان کوه‌ها است که گاهی از این شهر با عنوان «چال تفرش» نیز یاد شده است. همچنین رود «آب کمر» نیز در تفرش جاری است.

به طور کلی می‌توان گفت که آب و هوای شهر تفرش نسبتا سرد و خشک است. ضمن آن که به طور میانگین ۲۶۰ میلی‌متر در سال، سهم این شهر از بارندگی است.

آب، مهمترین عنصر در مکان یابی و گسترش شهر‌های فلات ایران بوده و در تفرش نیز گسترش روستا‌های آغازین شهر و تأثیر کالبدی بافت محله‌های این شهر تاریخی، در ارتباط نزدیک با آب است و شاید به همین دلیل، تفرش را دیار «آب و آئین» می‌دانند.زبان اغلب مردم آن فارسی است، اما در برخی از روستا‌های اطراف به زبان «تاتی» که از زبان‌های قدیمی منطقه است، تکلم می‌شود.جمعیت این شهر بر اساس آخرین سرشماری‌ها حدود ۱۷ هزار نفر است.

داشتن منابع آب غنی، هوای ملایم و معتدل و زمین‌های حاصل خیز، همراه با طبیعتی غنی و مزارعی سرشار از گل‌های وحشی، کندو‌های عسل، باغ‌های میوه و خصوصاً گردو، تفرش را زیبا و دیدنی‌تر نموده است.

جاذبه‌های طبیعی

 پرستو احمدی کارشناس گردشگری در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اراک، گفت: موقعیت طبیعی منطقه تفرش، سبب پدید آمدن ییلاقات مصفایی در اطراف شهر شده است که رابطه پیشه‌ای و قومی این مناطق، در رونق و اعتبار گذشته شهر تا به امروز عاملی اثرگذار بوده است.

احمدی گفت: روستا‌های ییلاقی طاد، دل آرام، نقوسان، سرآبادان، نویس، ابره در، خرازان، کندج، خانک، جلایر و حدود بیست ییلاق دیگر، همگی با صفا، خوش آب و هوا، برخوردار از صدای پرنده‌ها، باغ‌های بزرگ و تمیز و آب خنک و شیرین است که در سال‌های اخیر، در پی بازگشت فرزندان کوچ کرده این ییلاقات و ساخت ویلا‌های زیبا، تفرش جان تازه‌ای گرفته است.

وی ادامه داد: شهرستان تفرش می‌تواند انتظار هر گردشگری را برآورده کند. چراکه در کنار آثار تاریخی قابل بازدید، می‌توان از آثار طبیعی زیبا به همراه آب و هوایی مطلوب بهره برد.

از جاذبه‌های طبیعی تفرش، دره‌های مصفا و خوش آب و هوای آن است. این دره‌ها در سطح منطقه تفرش متعدد بوده و هر جا نامی بر آن نهاده اند نظیر دره ویژه، بدر، فرک، وستان. این منطقه به سبب وجود درختان بادام،گردو و انواع میوه، بیشه‌ای مصنوعی را می‌ماند که زیر پوشش سفیدی از شکوفه‌های درختان بادام منظره‌ای کم نظیر را ترسیم می‌کند. در تپه گیان در مسیر ساوه - تفرش، تغییر آب و هوای گرم به هوای معتدل به خوبی احساس می‌شود و با چمنزار‌ها و درختان بید تفرجگاه بسیار مناسبی را به وجود می‌آورد. درخت گردوی روستای طاد با قدمت ۱۵۰۰ ساله از مناظر زیبای تفرش است.

کارشناس گردشگری گفت: روستای دلارام تفرش زادگاه پرفسور احمد پارسا پدر گیاه شناسی ایران، پرفسور اردشیر قوام زاده پدر پیوند مغز استخوان، روستای کوهین محل دفن استاد آواز حسینعلی نکیسا، روستای بازرجان زادگاه پدری فروغ فرخزاد شاعر و مستند ساز و روستای طاد زادگاه حکیم نظامی است.

احمدی افزود: در کنار جاذبه‌های طبیعی، دو روستای خانک و سرآبادان از روستا‌های نمونه گردشگری تفرش هستند.

 چشمه سار‌هایی که شهری را در خود جای داده اند

تفرش طبیعتی بکر و زیبا دارد. مناطق سرسبز، چشمه سار‌ها و غارها، از جمله جاذبه‌های این منطقه به شمار می‌رود. غار‌های تفرش مربوط به دوران دوم زمین شناسی است که منشا تشکیل آن، رگه‌های آهکی ذکر شده است.غار علی خورنده، غار گاوخور، غار نونوئی، غار پلنگ، غار دام دام پلنگ و غار امجک، از جمله غار‌های معروف تفرش است.

۱- غار «علی خورنده» در فاصله سه کیلومتری جنوب غربی تفرش و در ارتفاعات کوه «نقره کمر» معروف به خشه قرار دارد. برای رسیدن به این غار، باید از روستای «کوهین» عبور و از دیواره‌ای به طول تقریبی ۱۵ متر صعود کرد. در سقف غار علی خورنده می‌توانید استلاکتیت‌ها و استلاکمیت‌ها را مشاهده کنید.

در سمت راست دهانه غار، چاهی به عمق پنج متر قرار دارد که به «حمامک» شهرت دارد. همچنین حفره دیگری نیز در این غار دیده می‌شود که به «مسجدک» معروف است.

۲- غار «امجک» یکی از جاذبه‌های طبیعی شهر تفرش است که در ارتفاع ۱۹۰۰ متری از سطح دریا، در فاصله ۶۳ کیلومتری شمال غربی تفرش در منطقه رودبار و در میانه رشته کوه سلطان امجک مشرف به روستا قرار دارد. یک جاده خاکی ماشین رو ۵۰۰ متر مانده به روستا تا ابتدای دره وجود دارد.

طول و عرض دهانه غار ۵۰ در ۶۰ است که می‌توان کارگاه طبیعی را به راحتی بنا کرد. ورودی غار، چاهی به ارتفاع تقریبا ۴۰ متر و با شیب ۸۵ درجه (۳۰ متر آن سنگی و ۱۰ متر پایانی کاملا معلق در فضا و پاندولی)  است که برای رسیدن به آن حداقل طناب مورد استفاده یک حلقه طناب سایز ۱۱ بطول ۵۰ متر است.

ورودی این غار، دیواره‌ای به طول ۱۲ متر دارد که باید با کمک ابزار کوهنوردی از این دیواره گذشت. توصیه می‌شود حتما با یک غارنورد حرفه‌ای وارد غار امجک شوید. زیر این غار، چشمه‌ای وجود دارد که آب آن از سقف غار می‌چکد و گذشت زمان موجب به وجود آمدن قندیل‌هایی شده که از سقف آن آویزان هستند. همچنین دو دیواره به ارتفاع هفت متر و دیگری به ارتفاع دو متر در مسیر غارنوردان قرار می‌گیرد و در انتها، راهرویی با مجموعه بسیار زیبایی از گلفشنگ‌ها، ما را به انتهای غار که زیستگاه خفاشان است، هدایت می‌کند.

این غار دارای ۴ تالار است، تالار‌هایی با ارتفاع بلند و همچنین دارای سنگ‌های آهکی: گل کلمی، آبشار سنگی، استالاگمیت و استالاکتیت‌های متنوع و بسیار زیبا.

۳- چشمه آب معدنی «گراو»: این چشمه از جاذبه‌های طبیعی و بسیار زیبای تفرش است که در فاصله پنج کیلومتری این شهر و در میانه دو دهکده «طراران» و «کبوران» واقع شده و دسترسی به آن بسیار آسان است.

آب این چشمه که از نوع «آب معدنی بی‌کربناته مخلوط» است، دارای نسبت تقریباً مساوی یون‌های سدیم و کلسیم است. این چشمه از چند قسمت در سطح زمین تشکیل می‌شود که از آن قسمت‌ها، آب به حالت جوشش از زمین خارج می‌شود و در بعضی قسمت‌ها نیز، آب به همراه مقدار زیادی گاز کربنیک از زمین خارج می‌شود.

گفته می‌شود که آب این چشمه فواید درمانی بسیار زیادی دارد. از جمله: تسکین درد، باز و بسته شدن عروق، افزایش جریان خون پوستی و قرمز شدن پوست، کاهش موقتی فشار خون و آهسته شدن نبض. آشامیدن آب معدنی چشمه گراو کمی قبل ازخوردن غذا، به هضم آن کمک می‌کند و ترشحات گوارشی را افزایش می‌دهد. خصوصیاتش مشابه یکی از چشمه‌های معروف آب معدنی فرانسه است.

۴- چاه دیوانه: چاه آب فشانی پارک حکیم نظامی که به چاه «دیوانه» معروف است، هر چند وقت یکبار فوران می‌کند. در سالیان گذشته، فوران آب این چاه،۵۰ دقیقه به درازا می‌کشید، اما اکنون پس از گذشت ۲۰سال فاصله زمانی فوران آب، به یکبار در روز کاهش یافته است. در سراسر جهان، فقط یک آب معدنی دیگر با مشخصات چاه «دیوانه» وجود دارد که به نام چشمه رؤیا در فرانسه واقع شده است.

۵- دماوند کوچولو: در شهرستان تفرش، قله گندم کوه معروف به «دماوند کوچولو» معروفیت خاصی دارد. در دامنه‌های این قله، سنگ نگاره‌های بی بدیل و زیبایی وجود دارد که چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند. این کوه مخروطی شکل، ۲۱۵۹ متر ارتفاع دارد و تقریباً از تمام نقاط شهر تفرش قابل دیدن است. به باور قدیمی‌ها، اگر از فراز گردنه خرازان و تپه مجاور آن به این کوه نگاه کنید، «گندم کوه» مانند یک خرمن بزرگ گندم دیده می‌شود و تپه‌های مجاور آن نیز مانند انبوهی از خرمن و گندم‌های کوبیده نشده به چشم می‌آید.

۶- آبشار قطره باران: این آبشار یکی از نقاط دیدنی استان مرکزی است که در سی کیلومتری شمال غربی شهر تفرش در دهستان بازرجان در نزدیکی روستای کُریان قرار دارد. این آبشار در دره‌ای عریض واقع شده و دور تا دور آن را گیاه زیبایی به اسم پرسیاوشان مانند دیواره‌ای پوشانده است. وجود یک قنات و ریزش مداوم قطرات آب از یک صخره منظره‌ای بسیار دیدنی و مکانی بسیار باصفا در دل بیابان بوجود آورده که در تمام طول سال پذیرای جمع کثیری از گردشگران از تفرش و شهر‌های اطراف است. چندی است این مکان با ایجاد پلکان و سرویس‌های بهداشتی سر و شکل تازه‌ای به خود گرفته است.

کوی باران: تفرش، جاده بازرجان – رودبار، روستای کریان

۷- غار گاو خور: غار گاو خور در امتداد جنوب غربی غار علی خورنده واقع شده است و برای ورود به آن با هیچ مشکلی رو به رو نخواهید شد، به خاطر اینکه دهانه آن با شیب کوه تقریبا همکف است. پس از اینکه وارد این غار شدید، با یک تالار با شکوه با سقفی بلند و هوایی خنک رو به رو خواهید شد. طول غار گاو خور تقریبا ۱۵۰ متر است و هرچه بیشتر جلو بروید دهانه آن تنگ‌تر شده و در آخر بسته می‌شود.

۸- بام تفرش: این بام از جاذبه‌های طبیعی و تفریحی شهر تفرش به شمار می‌آید. بام تفرش در گردنه خرازان جای گرفته و چشم‌انداز زیبایی از تمام شهر تفرش را مقابل چشمان شما قرار می‌دهد. کوه گندم کوه از کوه‌های استان مرکزی است که در شمال شهر تفرش قرار دارد. این کوه مخروطی شکل ۲۱۵۶ متر ارتفاع دارد و تقریباً از تمام نقاط شهر قابل رؤیت است.

به گفته افراد کهنسال شهر، به این کوه «گندم کوه» گفته می‌شود، چون از فراز گردنه خرازان، این کوه مانند یک خرمن بزرگ گندم و تپه‌های مجاور آن همچون انبوهی از خرمن و گندم‌های کوبیده نشده است.

۹- رودخانه آب کمر: از ارتفاعات گیان و عبدالله سرچشمه می‌گیرد و هر منطقه، آن را به اسامی محلی خود مانند خلجان یا آب کمر صدا می‌زنند. این رودخانه از شمال شرقی بارزجان، دادغان و عزالدین می‌گذرد و در جلایر به رودخانه قره چای ملحق می‌شود.

۱۰- منطقه شکار ممنوع بازَرجان در بخش شمالی استان مرکزی و در شمال شهرستان تفرش واقع شده است. این منطقه از مناطق کوهستانی، تپه ماهوری، دره‌ای و رودخانه‌ای تشکیل شده است. بلندترین نقطه این منطقه کوه توال با ارتفاع ۲۳۹۶ متر و پست‌ترین نقطه آن واقع در رودخانه قره چای با ارتفاع ۱۳۰۰ متر است.

منطقه شکار ممنوع بازَرجان اقلیم سرد و نیمه خشک دارد و به دلیل موقعیت خاص زیستگاهی و جغرافیایی (خشکی و آبی)، از نظر حیات گیاهی و جانوری از موقعیت مناسبی برخوردار است.

منطقه شکار ممنوع بازَرجان از لحاظ جغرافیای گیاهی به منطقه ایرانی- تورانی تعلق دارد و دارای گونه‌های مختلفی از انواع گیاهان علفی، بوته‌ای، درختچه‌ای و درختی همچون درمنه، انواع گرامینه‌ها، خاکشیر، کاسنی، غازیاقی، شاتره، گل بابونه، باریجه (بالامبو) و اسپند است.در این منطقه جانوری، چون قوچ و میش، کل و بز، گرگ، گراز، کفتار، شغال، روباه، خرگوش، سمور، تشی، سگ آبی، کبک، تیهو، باقرقره، فاخته، قمری، انواع مرغابی و غاز، حواصیل، عقاب، دلیچه، سُهره، انواع مار‌های سمّی و آبی، لاک پشت و انواع ماهی از خانواده کپور زندگی می‌کنند.

۱۱- پارک جنگلی کناربر یکی از جاذبه‌های طبیعی شهر تفرش است که با استفاده از مناظر طبیعی، فضایی را برای تفریح و سیاحت مردم فراهم آورده است. این پارک جنگلی در فاصله ۲ کیلومتری دو پل سعدی و میر شکرایی قرار دارد.

روستا‌های هدف گردشگری

پرستو احمدی کارشناس گردشگری به معرفی دو روستای هدف گردشگری شهرستان تفرش پرداخت.

۱-روستای سرآبادان: این روستای هدف گردشگری از توابع بخش مرکزی شهرستان تفرش است و در ۲۵ کیلومتری شمال شرقی شهر تفرش قرارداد که از شمال غربی به کوه پیر و از شرق به شانک کوه و از جنوب به کوه پال میل محدود می‌شود.

روستای سرآبادان با توجه به موقعیت آن که در حومه شهر تفرش استقرار یافته یکی از روستا‌های بسیار قدیمی شهرستان تفرش است و پیشینه تاریخی نسبتا طولانی دارد. مردم روستای سرآبادان به زبان فارسی سخن می‌گویند. مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند. پوشش گیاهی دشت‌های اطراف روستا، باغات میوه و حیات جانوری از جاذبه‌های طبیعی روستاست.

از ویژگی‌های فرهنگی این روستا می‌توان به برگزاری مراسم جشن کوسه، جشن سده، و تخم مرغ بازی اشاره کرد.

روستای سرآبادان روستایی ییلاقی است که نوع چیدمان و ترکیب خانه‌ها٬ آن را شبیه به ماسوله کرده، اما زیبایی محصور شده در دامان این منطقه سبب شده که لقب بهشت گمشده به آن اطلاق شود.کوه‌های سربه فلک کشیده همچون سربازان و نگهبانانی هوشیار دور تا دور روستای سرآبادان را حصار حفاظت کشیده اند که به سبب همین ویژگی این روستا در اغلب اوقات لباس سرما به تن دارد.

روستای سرآبادان در میان یک دره بنا شده که البته جنوب روستا٬ بلندترین نقطه آن است و کسانی که به دنبال کشف ویژگی‌های متفاوت در سفر هستند و سعی دارند که مسافرت در مناطق ویژه را تحربه کنند بی شک سرآبادان انتخابی مناسب برای آنان است.

۲-روستای خانک: با فاصله ۳۵ کیلومتری از مرکز شهر قرار گرفته است. مسیر منتهی به روستا با جاذبه‌های فراوان طبیعی، زیبایی‌های منحصر به فردی را به نمایش می‌گذارد. روستا با بافت زیبایی به رنگ قهوه‌ای در میان انبوهی از درختان گردو جلوه دیدنی دارد. کاروانسرای سنگی روستا از قدمت روستا نشان دارد.

۲-روستای خانک یکی از مناطق نمونه گردشگری طبیعی در استان مرکزی که در مسیر تفرش به ساوه و در ۳۰ کیلومتری تفرش قرار گرفته است. این روستا در ابتدا مانند کیک تولدی به رنگ قهوه‌ای سوخته به چشم می‌خورد که علت آن وجود اکسید آهن در خاک این روستا است در ابتدای خانک و در پس کوچه باغ‌ها قنات آبشار قرار دارد که شهره عام و خاص است که در گذشته‌های نه چندان دور وجود این آبشار بهانه‌ای برای ایجاد یک آسیاب سنتی در کنار این آبشار بوده است. راه دسترسی: خانک جاده فرازان- جلایر

بنا‌های تاریخی تفرش را باید دید

1- آب انبار «بلور»: این آب انبار تاریخی، در محله «فم» تفرش اثری به جای مانده از دوره قاجار است. سردر و راه پله پاشیر آب انبار در ضلع شمال شرقی بنا تعبیه شده و در حد وسط هر یک از اضلاع غرب و شرق، یک بادگیر بنا شده است.۱۲ ستون، ۱۸ جرز و ۲۰ گنبد، فضای اصلی مخزن آب انبار را تشکیل می‌دهد.

بنای آب انبار، در دوره قاجاریه به همت میرزا حسین وزیر ملقب به «بلور» از افراد خیر تفرش در محله زاغرم تفرش احداث شد و سال ۷۸ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید. آب انبار بلور، بعد‌ها به یک موزه بسیار دیدنی تبدیل شد. در تالار اصلی این موزه، آثار و لوازم زندگی دوران قدیم مردم تفرش و در قسمت دیگر، وسایل امرار معاش و کشاورزی و دامداری زمان‌های گذشته به نمایش درآمده است.

۲- امامزاده ابوالعلی مهدی: یکی از نوادگان «امام جعفر صادق(ع)» است که از آثار ملی به ثبت رسیده کشور در شهر تفرش می‌باشد. قدمت بنای این امامزاده به دوران حکومت ایلخانان برمی گردد و بنا به دلایلی به طور کامل به پایان نرسیده است.

۳- تنها مسجد چوبی کشور: یکی از مهم‌ترین آثار معماری دوران سلجوقیان در ایران و همچنین یکی از قدیمی‌ترین مساجد کشور، در شهر تفرش قرار دارد. این مسجد در محله «فم» تفرش واقع شده و به مسجد شش ناو معروف است. وجه تسمیه شش ناو، ناودان‌هایی شش گانه هستند که برای سهولت در کار توزیع آب ایجاد شده‌اند.

مجموعه مسجد از یک مناره آجری بسیارقدیمی، گنبد بزرگ، دو شبستان، ایوان، صحن، قنات، چند حجره و حسینیه تشکیل شده است. کاشیکاری و مقرنس کاری‌های سقف و دیواره ایوان مسجد، یکی از شاهکار‌های مهم معماری سلجوقی در استان مرکزی است.برای ورود به صحن مسجد باید از داخل تکیه بزرگی گذشت که حدود ۳۰۰متر مربع مساحت دارد که در دوطبقه با سقف و ستون‌های چوبی احداث شده است.

مسجد جامع «شش ناو» در روزگار قاجار علاوه برمحل برگزاری نماز جمعه، یکی از حوزه‌های مهم تدریس علوم دینی به شمار می‌رفت. این مسجد در سال ۷۹ به آثار ملی کشور پیوست.

مهد تعزیه ایران

تفرش، مهد تعزیه ایران و از خواستگاه‌های مهم این هنر آئینی ایرانی است. بسیاری از تعزیه خوانان مشهور قاجار و تکیه دولت و انبوه امام خوان‌ها و شمرخوان‌های خوش صدا و ماهر تعزیه ایران، اهل تفرش بوده‌اند که این هنر آیینی را با نام تفرش مزین کرده‌اند. تاریخ تفرش را معروف به تکیه‌هایی می‌دانند که بر چوب استوار است، چوب‌هایی از درختان بلند این خطه؛ شهری که تکه‌های چوب بی‌جان در دل تکیه‌های بلند قامت آن، جان گرفته اند تا تعزیه‌های فاخر در آنها برگزار شود، تکیه‌هایی که امروز به مکان‌های دیدنی این شهر تبدیل شده و نشان از قدمت و تاریخچه پربار تفرش دارد.

 تفرش مهد تکیه و تعزیه ایران

شهر تفرش ۱۴ تکیه دارد که تکیه زاغرم، شش ناو و خلچان، از مهم‌ترین آن‌ها به شمار می‌آیند.
۱- تکیه زاغرم، دومین تکیه در کشور از لحاظ قدمت است. این تکیه با بیش از ۲۶۰ سال قدمت، یکی از قدیمی‌ترین تکایای کشور به شمار می‌رود. این تکیه یکی از قدیمی‌ترین مکان‌های مذهبی کشور است که بعد از تکیه نوروزخان در تهران و ۱۲ سال قبل از تکیه دولت، در محله زاغرم ساخته شده است. کتیبه سنگی موجود در سر در کتابخانه‌ تکیه و محاسبه حروف ابجد، زمان واقعی ساخت این بنا را نزدیک به ۲۶۰ سال قبل، یعنی دوره زندیه می‌رساند. در ساخت این تکیه از خشت و کاهگل و تیر‌های چوبی استفاده شده است و معماری منحصر به فرد آن، نظر هر بیننده‌ای را جلب می‌کند.

تکیه زاغرم از بنا‌های دو ایوانی است و تزئینات آن شامل مقرنس کاری‌های ظریف و رسم بندی‌های واقع درضلع جنوب شرقی ایوان ورودی اصلی است.در بازدید از این تکیه، می‌توانید خود را در حال و هوای آن دوران قرار دهید. این سازه تاریخی در نهم فروردین ماه سال ۱۳۸۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی این شهر در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

۲- بقعه شاهزاده محمد از بنا‌های تاریخی دوران حکومت صفویان است که در محله فم در شهر تفرش قرار گرفته است. این سازه تاریخی نیز یکی از آثار ملی به ثبت رسیده کشور است.

۳- قلعه توس در دهستان خرازان در سه کیلومتری جنوب‌غربی روستای خرازان در شهرستان تفرش جای گرفته است. قدمت این بنای تاریخی به سده هفت هجری قمری باز می‌گردد و در اسفند ماه سال ۱۳۸۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

۴- مقبره میر علام تفرشی مدفن «میر علام تفرشی»، یکی از علما و فقیهان شیعه تبار سادات حسینی در قرن دهم هجری است. قدمت سازه این مقبره قرن یازدهم هجری و اواخر دوران حکومت صفویه است که سنگ آن به واسطه ارزش تاریخی به سرقت رفته و به همین دلیل زمان مشخصی از تولد و وفات این فقیه در دسترس نیست. این بنا نیز در مهرماه سال ۱۳۸۹ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

۵- بقعه آقا مومن تفرشی آرامگاه «میرزا محمد» ملقب به «آقا مومن تفرشی» یا «خواجه مومن تفرشی» فرزند «جمال‌الدین مصطفی»، یکی از حکیمان و عارفان قرن یازده و دوازده است. جد «آقا مومن تفرشی»، «عبدالعظیم بن عبدالله»، امام پنجم شیعیان است.

۶- کاروانسرای خانک از آثار تاریخی مربوط به دوران صفویه است که در دهستان خرازان در روستایی به نام خانک در شهر تفرش واقع شده است. این کاروانسرا نیز در خرداد ماه سال ۱۳۸۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شده است.

۷- آرامگاه دکتر محمود حسابی یکی از نوابغ ایران زمین و جهان است که پس از نود سال زندگی پربار علمی در شهریور ماه سال ۱۳۷۱ در شهر تفرش به خاک سپرده شد. در حال حاضر آرامگاه او در این شهر، محل برگزاری مراسم مذهبی و رسمی است.

۸- چهار طاقی بهاران یا چهار طاقی کبوران یکی از بنا‌های به جای مانده از دوران قاجار در روستای بهاران شهر تفرش است. این سازه تاریخی نیز در اسفند ماه سال ۱۳۸۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شده است.

۹- سنگ نگاره‌های یازیلی چای متعلق به هزاره سوم تا هزاره اول قبل از میلاد هستند و در روستای دربر شهر تفرش قرار گرفته اند. این سنگ نگاره‌های تاریخی در اسفند ماه ۱۳۸۷ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

۱۰- خانه تاریخی خاندان میرفخرایی در یکی از کوچه باغ‌های محله آب دکان شهر تفرش قرار گرفته و در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است. قدمت این بنا به دوران قاجاریه یعنی ۲۰۰ سال قبل می‌رسد و شامل سه بخش حیاط، واحد‌های معماری اطراف حیاط، قطعه باغی، دو درب اصلی در جهت شمال و غرب می‌باشد.

علیرضا ایزدی مدیرکل میراث فرهنگی  صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی در گفتگو با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اراک ،گفت: براساس اقدامات انجام شده در ستاد خدمات سفر نوروزی امیدواریم استان از حالت گذری به مقصدی برای حضور گردشگران تبدیل شود.
وی با بیان اینکه ۱۰ کمیته برای ارائه هرچه بیشتر خدمات به مسافران نوروزی در ستاد اجرایی خدمات سفر استان تشکیل شده است، گفت: کمیته حمل و نقل و راهداری با مسئولیت اداره کل راهداری، امداد و نجات با مسئولیت جمعیت هلال احمر، خدمات انتظامی، امنیتی و ترافیکی با مسئولیت ستاد فرماندهی انتظامی استان و شهرداری ها و همیاری ها نیز با مسئولیت دفتر امور شهری شوراهای اسلامی استانداری مرکزی به مسافران نورزوی خدمات رسانی می کنند.

ایزدی در این نشست از برگزاری تورهای رایگان در ۱۲ شهرستان استان خبر داد و گفت: در یک جلسه مشترک با شهرداری مقرر شد در ایام نوروز تور رایگان به نقاط گردشگری ۱۲شهر استان صورت پذیرد و در این راستا تأمین سرویس ایاب و ذهاب با همکاری شهرداری انجام خواهد پذیرفت.
وی افزود : توزیع اقلام تبلیغاتی، تخفیف بلیت موزه‌ها برای بازدید علاقه‌مندان و مسافرین نوروزی از دیگر اقدامات سازمان میراث فرهنگی در ایام نوروز است.

وی ادامه داد: با توجه به شرایط جوی پیشنهاد می‌شود فرمانداران و شهرداران دیگر شهرستان‌ها می توانند برای اسکان مسافرین نوروزی یک سالن ورزشی را مهیا کنند.

ایزدی از ارائه تخفیف ۴۰ درصدی هتلداران و مراکز اقامتی در ایام نوروز خبر داد و افزود: برای حضور هتلداران در چرخه صنعت گردشگری و استقبال گردشگران برای اقامت در هتل‌ها و مراکز اقامتی مقرر شد جامعه هتلداران تخفیف ۴۰ درصدی را برای مسافرین نوروزی لحاظ کنند.

معاون هماهنگی امور عمرانی و جانشین رئیس ستاد اجرایی خدمات سفر استان مرکزی در پایان ضمن تاکید بر انجام وظایف کمیته های ده گانه گفت: افزایش ماندگاری مسافران نوروزی با معرفی جاذبه های فرهنگی و طبیعی اولویت اصلی ستاد خدمات سفر این استان است و در پایان ستاد نوروزی کمیته ها ارزیابی و کمیته برتر معرفی خواهد شد.

آیین باران خواهی

یکی از زیباترین آئین‌های سنتی تفرش، آئین باران‌خواهی است که در روستای کبوران تفرش و سایر روستا‌ها اجرا می‌شود. طبق این مراسم سنتی، در دهمین روز از ماه بهمن هر سال مردمی که لباس‌های سنتی خود را پوشیده اند و موسیقی‌های شاد محلی نیز می‌نوازند، از خداوند طلب باران و رزق حلال می‌کنند. این آئین سنتی زیبا با شماره ۱۰۶۰ در فهرست میراث معنوی آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.مردمان این منطقه بیشتر به فعالیت‌های دامداری، کشاورزی و صنایع دستی مشغول هستند که همین امر سوغات بی‌نظیری را برای گردشگران فراهم کرده است. از مهم‌ترین محصولات تفرش می‌توان به گندم و جو، انواع حبوبات، سیب، انگور، گردو، گلابی و بادام اشاره کرد.

سوغاتی‌های تفرش چیست؟

در کنار بازدید از بنا‌های تاریخی و طبیعت بکر تفرش، بد نیست سراغ سوغاتی‌های این شهرستان هم برویم که شامل دستبافت‌های سنتی (قالی بافی، گلیم بافی)، رودوزی‌های سنتی (درویش دوزی یا تفرشی دوزی)، آثار چوبی شامل (منبت و کنده کاری روی چوب، معرق کاری) و آثار فلزی شامل (مسگری، سفید گری، قلم زنی، چاقوسازی) و ظروف مسی فانتزی و کوچک است که حتی جنبه صادراتی هم دارند.

قالی‌بافی و گلیم‌بافی از صنایع‌دستی محبوب تفرش به شمار می‌رود. از دیرباز تاکنون قالی و گلیم ایران با نقش‌های زیبا شهرت بسیار داشته است. گلیم نیز دست بافته‌ایی از پشم حیوانات اهلی است که هر منطقه طرح و نقش مخصوص به خود را دارد. طرح‌های ماهی درهم، مرغی، بازرجان، نقشه کلاخی، حسینخانی، پاگربه ای، بته جقه‌ای از طرح‌های بومی تفرش هستند که امروزه کمتر بافته می‌شوند. قالی‌بافی و گلیم‌بافی که قدمت کهنی در این منطقه دارد یکی از فعالیت‌های اصلی زنان به شمار می‌رود.

تفرشی دوزی هنر مردمان تفرش

تفرشی دوزی یا درویشی دوزی یکی از رودوزی‌های سنتی و انحصاری‌ترین صنایع دستی این منطقه است که به صورت انبوه تولید می‌شود. این رودوزی به صورت دوخت در حاشیه اطراف پارچه‌های پهن انجام می‌شود.

در این دوخت که از نخ رنگی و کاغذ طرح استفاده می‌شود، ابتدا هنرمند نقش مورد نظر را روی کاغذ شطرنجی طراحی می‌کند، سپس کاغذ را روی پارچه زمینه قرار می‌دهد و اطراف آن را کوک می‌زند. در مرحله بعد با ابزار دوخت اقدام به پیاده کردن طرح روی پارچه می‌کند. در انتهای کار کاغذ طرح را نم دار و از پارچه جدا می‌کند و به اتوکشی و آستر زدن کار می‌پردازد.

منبت‌کاری و معرق یکی دیگر از هنر دستان مرم این منطقه محسوب می‌شود که بر روی چوب انجام می شود. از دیگر صنایع‌دستی سنتی و محبوب این منطقه جالب است بدانید که منبت‌کاری قدمتی چند هزارساله در ایران دارد.

مسگری از صنایع‌دستی کهن ایران به شمار می‌رود که از گذشته تاکنون محبوبیت بسیاری داشته است. این صنعت در بسیاری از شهر‌های ایران دیده می‌شود. مسگر‌ها با توان خود و با ضرب چکش، انواع ظروف و اشیا مسی بسیار زیبا را خلق می‌کنند. صنعت مسگری امروزه به دو صورت سنتی و صنعتی در این شهر انجام می‌شود و ظروفی همچون سینی، تاس، دیزی، پارچ و هشت تکه را تولید می‌کنند. همچنین سفید گری نیز از دیگر فعالیت‌های سنتی این منطقه محسوب می‌شود که ظروف مسی را با قلع قبل یا پس از خرید سفید می‌کنند. عموما بعد از خرید مس یا هر دو سال یکبار که ظروف به مرور زمان سفیدی خود را از دست می‌دهند و رنگ آن‌ها تیره می‌شود آن را جهت سفید کردن به سفید گر می‌دهند. اکثرا در کنار بازار مسگر‌ها می‌توان سفید گر‌ها را نیز یافت.

از حکاکی خوشنویسی تا بافت سبد‌های حصیری

حکاکی خوشنویسی بر روی انگشتر‌ها از سوغاتی‌های جذاب این منطقه است که از دیرباز خوش‌نویسان حکاکی تفرش، در ایران شهرت داشته اند. حکاکی با الماس که از روش‌های قدیمی در تفرش است، امروزه نیز رواج دارد و بر روی انواع فلزات انجام می‌شود.سبد‌های بافته شده حصیری از صنایع دستی روستای جلایر است که در شهر تفرش به فروش می‌رسد. این سبد‌ها از ترکه‌های نازک چوب به صورت سبد گل، دم کنی و نان بند تهیه می‌شوند.

ظروف سنگی یا به زبان بومیان «مزگو» همان هاون سنگی است که در روستای الویجان تولید می‌شود و برای خرد کردن مواد خوراکی سخت به کار می‌رود.

گیوه نوعی پاپوش سبک و بادوام است که در تفرش نیز بافته می‌شود. این پاپوش که کاملا با دست و از نخ قالی یا نخ ابریشم تولید می‌شود دارای کفی چرمی یا لاستیکی است.

سوغات خوراکی

بادام، گردو، میوه‌های خشک شده، لبنیات، رب انار، نخودچی، سنجد، ترشی، کشمش، عسل، عرقیات گیاهی، فتیر، سبزیجات دارویی خشک شده و. از جمله سوغاتی‌های طبیعی و خوراکی تفرش است.

از مشهورترین سوغاتی‌های خوراکی شهر تفرش می‌توان «کفلمه»، «گوشفیل»، «ترخینه»، «شیره انگور»، «فتیر» و «باسلق» را نام برد.

تفرش دارای طیف گوناگونی ازغذا‌های محلی بسیار لذیذ است. «آش گندینه»، «پتله پلو»، «گوره ماست»، «گندله» یا کوفته تفرشی، «خورشت فسنجان با کشک»، «دوغ گرمه» یا همان کله جوش، «ترشی گردو»، «آبگوشت کشک بادمجان»، «آبگوشت قرمه سبزی» از مهم‌ترین غذا‌های محلی تفرش هستند. همچنین چوپان‌های منطقه نیز غذایی به نام «سنگ داغ» دارند که ترکیبی از شیر و سنگ و نان است. در سفر به تفرش حتما غذا‌های محلی خوشمزه این شهر را امتحان کنید.

مفاخر و مشاهیر تفرش، پرآوازه حتی در جهان

تفرش از دیرباز زادگاه اشخاص بزرگی در عرصه‌های مختلف علمی، دینی، سیاسی و هنری بوده است. «نظامی گنجوی» شاعر و نویسنده قرن ششم خورشیدی قطعا یکی از بزرگترین این شخصیت‌ها است که تفرشی بودنش در اسناد ثابت شده است. همچنین «میرزا اسماعیل خان لشکر نویس تفرشی» نویسنده کتاب «نخبه التواریخ» را نیز نباید از قلم انداخت.

از علما و روحانیون شاخص تفرش می‌توان به «شیخ طبرسی»، «میرعلام تفرشی»، «ملا مراد تفرشی» و بسیاری دیگر اشاره کرد. پروفسور «سید محمود حسابی» پدر علم فیزیک ایران به همراه «احمد پارسا» بنیان گذار علم گیاه‌شناسی کشور، «عباس سحاب» پدر علم کارتوگرافی ایران و جغرافی دان برجسته از مشهورترین اساتید و دانشمندانی هستند که مایه افتخاری برای شهر تفرش به حساب می‌آیند.

گزارش از فاطمه سادات محمدی

انتهای پیام/ م

تفرش، زادگاه پدران علوم