باشگاه خبرنگاران جوان - گدایی یا تکدی‌گری پدیده‌ای اجتماعی است که در بیشتر جوامع به شکل‌ها و شیوه‌های گوناگون دیده می‌شود و تصویری ناخوشایند و نامتعادل از جامعه را به نمایش می‌گذارد. عمده‌ی افرادی که به تکدی‌گری می‌پردازند، سودجویانی هستند که با سوءاستفاده از عواطف مردم، این کار را انجام می‌دهند. جالب است بدانید تبریز به عنوان «شهر بدون گدا» در ایران شناخته می‌شود؛ در ادامه به علل این وضعیت می‌پردازیم.

تبریز، شهر بدون گدا

در فاصله‌ سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۰ خورشیدی، گروهی از بازاریان و بزرگان شهر تبریز گرد هم آمدند تا بخشی از نیاز‌های روزانه و ماهانه‌ی نیازمندانی را تأمین کنند که قادر به مدیریت امور جاری زندگی خود نبودند.

در آغاز، این کمک‌ها توسط شمار اندکی از تجار بزرگ شهر فراهم می‌شد، اما به تدریج با پیوستن انبوه مردم و بازاریان، حجم این کمک‌ها افزایش یافت و توانست بخش قابل‌توجهی از نیاز‌های نیازمندان واقعی را برطرف کند.

مؤسسات خیریه تبریز

در تبریز، دو نهاد خیریه بزرگ و مردمی با نام‌های «مؤسسه خیریه حمایت از مستمندان تبریز» و «جمعیت خیریه نوبر تبریز» بیش از ۷۰ سال است در این زمینه فعالیت می‌کنند و توانسته‌اند بخش عمده‌ای از این آرمان را محقق سازند.

در کنار این دو نهاد، مردم تبریز نیز با این اطمینان که کمک‌هایشان به دست نیازمندان واقعی خواهد رسید، دیگر صدقات خود را به گدا‌های سطح شهر نمی‌دهند، بلکه آن را در صندوق‌های این خیریه‌ها می‌اندازند یا به حساب‌شان واریز می‌کنند.

این رویکرد سبب شده تا به تدریج گدا‌ها از سطح شهر جمع شوند و هر کس که قصد گدایی داشته باشد، بداند که کسی در خیابان به او پولی نخواهد داد.

پدیدهٔ گدایی یا تکدی‌گری در تبریز تا حدی کاهش یافته که این شهر را «شهر بدون گدا» نامیده‌اند. گردشگرانی نیز که به تبریز سفر کرده‌اند، این موضوع را تأیید کرده و اشاره می‌کنند که تعداد گدا‌ها در این شهر در مقایسه با سایر شهر‌های ایران بسیار کمتر است.

چرا تبریز گدا ندارد؟

این ادعا که تبریز کاملاً فاقد گدا است، مطلق نیست؛ بلکه این پدیده در این شهر به گونه‌ای مدیریت شده که به چشم نمی‌آید. موفقیت تبریز در مدیریت پدیدهٔ تکدی‌گری مرهون همکاری مردم و نهاد‌های مسئول است.

رابطهٔ دوسویهٔ مردم و گدا‌ها

تحقیقات نشان می‌دهد که پدیدهٔ گدایی یک رابطهٔ دو سویه است. وجود این پدیده وابسته به دو رکن «درخواست‌کننده» و «کمک‌کننده» است. اگر کمک کننده‌ای وجود نداشته باشد، انگیزه‌ای برای درخواست باقی نمی‌ماند. به بیان دیگر، ساماندهی متکدیان بدون همکاری جمعی مردم ممکن نیست و اگر مردم کمک‌های مستقیم خود را متوقف کنند، انگیزهٔ اقتصادی برای گدایی از بین می‌رود.

نقش کلیدی نگرش مردم تبریز

مردم تبریز عموماً نگاهی منفی به متکدیان دارند و آنان را طرد می‌کنند. دلیل اصلی این نگرش، باور عمومی بر این است که بسیاری از متکدیان، نیازمندان واقعی نیستند و گدایی را به عنوان یک شغل انتخاب کرده‌اند.

یک شهروند تبریزی در این باره می‌گوید: «از زمانی که شنیدم برخی از این گدا‌ها درآمد‌های میلیونی دارند، دیگر هرگز به آنها کمک نمی‌کنم» و ادامه می‌دهد: «کمک مستقیم به گدا‌ها تنها بر تعداد آنان می‌افزاید و حضورشان چهرهٔ شهر ما را زشت می‌کند.»

به باور او، اگر کمک‌های مالی از مسیر‌های رسمی مانند کمیتهٔ امداد و مؤسسات خیریه انجام شود، به طور قطع به دست نیازمندان واقعی خواهد رسید.

فرهنگ کار و درآمد آبرومند

تبریز به عنوان یک قطب صنعتی کشور، از موقعیت اقتصادی و اشتغال مناسبی برخوردار است. مردم این شهر به سخت کوشی و تعهد به کار شهرت دارند و کسب درآمد از راه‌های شرافتمندانه برای آنان ارزشی بنیادین محسوب می‌شود.

همواره نرخ بیکاری در استان آذربایجان شرقی کمتر از میانگین کشوری بوده است. برای نمونه، در تابستان ۱۳۹۸ این نرخ ۹.۱ درصد اعلام شد. از سوی دیگر، مردم تبریز وابستگی اقتصادی به دیگران را نمی‌پسندند و گدایی را عملی ناپسند می‌دانند. در نتیجه، بسیاری از نیازمندان ترجیح می‌دهند به مشاغلی مانند دستفروشی روی آورند، اما هرگز گدایی نکنند.

پیرمردی حدوداً ۶۵ ساله که بساط دستفروشی خود را در کنار خیابان گسترده، می‌گوید: «پس از یک بیماری، دیگر نتوانستم در کار‌های ساختمانی کار کنم. به همین خاطر به فروش جوراب روی آورده‌ام تا لقمه نان حلالی برای خانواده‌ام تأمین کنم.»

او در پاسخ به پرسش دربارهٔ گدایی می‌افزاید: «برای یک مرد، دراز کردن دست به سوی دیگران عار است. من خودم ترجیح می‌دهم از گرسنگی بمیرم، اما هیچ‌گاه گدایی نکنم.»

اقدامات نهادی: یگان‌های موتورسوار

در راستای همین سیاست‌ها، شهرداری تبریز با استقرار یگان‌های موتورسوار، اقدام به ساماندهی فعال متکدیان در سطح شهر کرده است. این یگان‌ها به محض مشاهدهٔ گدا‌های حرفه‌ای، آنان را جمع‌آوری می‌کنند.

محمدرضا قربانیان تبریزی دربارهٔ هدف این اقدام توضیح می‌دهد: «این کار برای حفظ شهرت و هویت تبریز به عنوان "شهر بدون گدا" انجام می‌شود.»

جمع‌بندی: راهکار‌های چندبعدی برای مقابله با فقر

کارشناسان بر این باورند که راهکار‌های مؤثر برای ریشه‌کن کردن فقر، دیگر صرفاً بر محور کمک‌های مالی نمی‌چرخد. مردم تبریز نیز به خوبی به این درک رسیده‌اند که کاهش فقر نیازمند راهبرد‌هایی جامع است و به همین دلیل، کمک‌های خود را به شکلی هدفمند و از طریق کانال‌های اثرگذار هدایت می‌کنند. ترکیب این فرهنگ عمومی با اقدامات نهادی است که تبریز را به «شهر بدون گدا» تبدیل کرده است.

منبع: ایسنا