جای‌جای لرستان، تپش زندگی در ریتم بازی‌های بومی و نغمه‌های اصیل
استان لرستان، سرزمینی با پیشینه‌ای کهن و فرهنگی سرشار از آیین‌ها، موسیقی‌ها، و آداب مردمی است، در دل خود مجموعه‌ای از بازی‌های بومی و محلی را نیز جای داده که بخش مهمی از هویت اجتماعی مردمان آن را تشکیل می‌دهد.
باشگاه خبرنگاران جوان؛ رضوان پاک منش - بازی‌های محلی نه تنها وسیله‌ای برای سرگرمی و گذران اوقات فراغت بوده‌اند، بلکه کارکرد‌های تربیتی، آموزشی و آیینی عمیقی نیز داشته‌اند. در میان کوه‌ها، دشت‌ها و روستا‌های لرستان، بازی‌ها همچون «چوب‌کُشی»، «لَخت‌پَلان»، «الک‌دولک»، «هفت‌سنگ»، «گل یا پوچ» و ده‌ها بازی دیگر، روایتگر زندگی و روحیه‌ی پهلوانی، همبستگی و شادی مردم این خطه‌اند.
ریشه و معنا در زندگی اجتماعی لر‌ها
در جامعه‌ی سنتی لر، بازی‌ها تنها تفریح نبودند، بلکه بخشی از تربیت جمعی کودکان و جوانان محسوب می‌شدند. هر بازی حامل پیامی اخلاقی یا مهارتی خاص بود. برای نمونه، بازی‌هایی مانند چوب‌کُشی یا کشتی محلی (وره‌کِشی)، علاوه بر تقویت جسم، نوعی تمرین برای دلاوری و رقابت سالم محسوب می‌شدند. در مقابل، بازی‌های گروهی مانند الک‌دولک یا هفت‌سنگ، روح همکاری، سرعت عمل و تفکر جمعی را در میان کودکان تقویت می‌کردند.
در لرستان، بازی‌ها به تناسب سن و جنس شرکت‌کنندگان شکل می‌گرفتند.
بازی‌های کودکان: «تیله‌بازی»، «سنگ‌چینی»، «چِل‌چَپ»، و «گل یا پوچ»
بازی‌های جوانان: «چوب‌کُشی»، «طناب‌کِشی»، «اسب‌دوانی» و «پَت‌پَته» (نوعی دویدن گروهی با ضرباهنگ)
بازی‌های دختران: «لی‌لی»، «قایم‌باشک»، «گرگم به هوا»، و گاه رقص‌های آیینی همراه با شعر‌های محلی
این تنوع نشان می‌دهد که هر قشر از جامعه لرستان، با زبان بازی، بخشی از دنیای خود را بازنمایی می‌کرده است
پیوند بازی با موسیقی و شعر محلی
یکی از وجوه زیبا و خاص بازی‌های لرستان، پیوند ناگسستنی آنها با موسیقی محلی است. در بسیاری از بازی‌ها، ریتم دست‌ها، ضرب قدم‌ها و فریاد‌های هماهنگ بازیکنان با نغمه‌های لری درهم می‌آمیزد.
در بازی‌هایی مانند «پت‌پته» یا «چوپی»، آهنگ‌ها و ترانه‌های محلی نقش تعیین‌کننده‌ای در ایجاد شور و هماهنگی دارند. این ترانه‌ها گاه بداهه‌سرایی‌هایی بودند که شادی، دوستی یا حتی طنز اجتماعی را بازگو می‌کردند.
کارکرد‌های فرهنگی و تربیتی
بازی‌های بومی لرستان را می‌توان در چهار کارکرد اصلی خلاصه کرد. تربیت جسمی: تقویت قدرت بدنی، استقامت و هماهنگی حرکتی.
تربیت ذهنی: پرورش هوش، سرعت تصمیم‌گیری و خلاقیت.
تربیت اجتماعی: یادگیری همیاری، رعایت نوبت و احترام به قواعد.
حفظ سنت‌ها: انتقال زبان، واژگان، و ارزش‌های قومی از نسلی به نسل دیگر.
در نتیجه، هر بازی نوعی «کلاس درس مردمی» بود که در آن، کودکان بدون کتاب و معلم رسمی، اصول زندگی جمعی را می‌آموختند.
فراموشی تدریجی و ضرورت احیاء
با گسترش زندگی شهری، تکنولوژی و بازی‌های دیجیتال، بسیاری از این بازی‌های بومی رو به فراموشی رفته‌اند. نسل جدید کمتر فرصت یا انگیزه‌ای برای بازی‌های میدانی و گروهی دارد. این وضعیت، زنگ خطری برای فرهنگ شفاهی و سنتی لرستان است. با این حال، طی سال‌های اخیر، نهاد‌های فرهنگی و پژوهشی کوشیده‌اند این بازی‌ها را مستندسازی و در قالب جشنواره‌ها و آموزش‌های مدارس احیا کنند.
بازی‌های بومی لرستان، همچون آینه‌ای زلال، روح اصیل مردم این سرزمین را بازمی‌تابانند؛ روحی سرشار از شور، همدلی و جوانمردی. حفظ و بازشناسی این بازی‌ها تنها پاسداشت گذشته نیست، بلکه پلی است برای پیوند نسل‌ها و بازآفرینی نشاط جمعی در دنیای امروز است.
