باشگاه خبرنگاران جوان؛ رضوان پاک منش - زمین‌هایی که پس از عبور کمباین، شعله‌های نارنجی بر پیکرشان می‌دمد و دودی غلیظ، آسمان روستا و شهر را می‌پوشاند. این تصویر شاید برای کشاورز نشانه‌ی پایان رنج یک فصل و آماده‌سازی زمین برای کشت بعدی باشد، اما برای خاک، هوا، و سلامت انسان‌ها، معنایی جز تخریب، فرسایش و مسمومیت ندارد.

آتش زدن بقایای گیاهی، سال‌هاست که در میان کشاورزان مناطق مختلف ایران از جمله لرستان رواج دارد. بیشتر آنان این کار را از سر بی‌اطلاعی یا ناتوانی در مدیریت بقایای کشت انجام می‌دهند. کشاورز تصور می‌کند که با آتش، زمینش را «پاک» و برای کشت بعدی آماده می‌کند. در حالی‌که علم کشاورزی ثابت کرده است که این عمل، خاک را از مواد آلی، کرم‌های مفید و باکتری‌های زنده تهی می‌کند و به مرور زمان زمین را فقیر و وابسته به کود شیمیایی می‌سازد.

از سوی دیگر، کمبود ماشین‌آلات خردکننده‌ی بقایا، نبود برنامه‌ی حمایتی از سوی دولت، و هزینه‌ی بالای جمع‌آوری و انتقال کاه و کلش، کشاورزان را به ساده‌ترین راه سوق داده است؛ راهی که دودش نه‌تنها به چشم خودشان، بلکه به چشم همه‌ی مردم می‌رود.

پیامد‌های زیست‌محیطی و انسانی

دود ناشی از آتش زدن کاه و کلش سرشار از ذرات معلق و گاز‌های آلاینده است که در ترکیب با رطوبت و گرمای تابستان، به تهدیدی جدی برای سلامت مردم تبدیل می‌شود. در شهرهایی، چون خرم‌آباد، بروجرد و دورود، در همین ایام، شاخص آلودگی هوا به سطح ناسالم می‌رسد و بیماران قلبی، ریوی و کودکان بیش از همه آسیب می‌بینند.

افزون بر این، آتش در بسیاری از موارد از کنترل خارج شده و مراتع، باغ‌ها و حتی جنگل‌های بلوط لرستان را نیز درگیر کرده است. هر سال ده‌ها هکتار از پوشش گیاهی ارزشمند استان، قربانی همین بی‌احتیاطی و بی‌برنامگی می‌شود.

کاه و کلش در واقع ثروتی پنهان‌اند؛ سرشار از کربن و مواد آلی که می‌توانند با شخم و بازگرداندن به زمین، ساختار خاک را بهبود بخشند. سوختن آنها، به معنای سوزاندن آینده‌ی حاصل‌خیزی زمین است. وقتی خاک از ماده‌ی آلی تهی شود، تخلخل و نفوذپذیری‌اش کاهش می‌یابد، ریشه‌ی گیاه به سختی رشد می‌کند و در نتیجه، بهره‌وری پایین می‌آید.

در بلندمدت، این روند به وابستگی شدید به کود شیمیایی، افزایش هزینه‌ی تولید، و تخریب منابع آب و خاک می‌انجامد؛ یعنی همان چیزی که لرستان، به عنوان استانی با ظرفیت کشاورزی بالا، باید از آن بگریزد.

آتش زدن کاه و کلش، تنها یک عادت سنتی نیست؛ نمادی از شکاف میان دانش علمی و واقعیت معیشتی روستاست. اگر امروز لرستان می‌خواهد کشاورزی پایدار و زمین زنده‌ای برای نسل‌های آینده داشته باشد، باید این چرخه‌ی نادرست را بشکند.
دودی که امروز از مزارع برمی‌خیزد، تنها هوا را نمی‌سوزاند، بلکه امید به توسعه‌ی پایدار را نیز تیره می‌کند.
زمین، اگرچه صبور است، اما هر سال فریاد خاموشش بلندتر می‌شود.