باشگاه خبرنگاران جوان؛ مریم رضایی - این ایران‌شناسان سرشناس از کشور‌های ایتالیا، یونان، عراق، تونس، لبنان، عمان، قطر، هند، پاکستان، چین، اندونزی، مالزی، روسیه، صربستان، ازبکستان، قرقیزستان، تاجیکستان، سری‌لانکا، بلغارستان، ارمنستان و بنگلادش، امروز و فردا (دوشنبه و سه‌شنبه) در پنل‌های تخصصی به گفت‌و‌گو می‌پردازند.

این رویداد علمی از ۲۴ آبان‌ماه در تهران آغاز شده و در روز‌های ۲۶ و ۲۷ آبان در شیراز ادامه می‌یابد.

محور نشست‌های این گروه بین‌المللی در شیراز، «حافظ و ایران‌شناسی» است؛ به گفته رئیس دانشکده ادبیات دانشگاه شیراز، انتخاب این محور برای اجلاس در شیراز، هوشمندانه و نمادین است چراکه حافظ شیرازی به‌عنوان یکی از تابناک‌ترین چهره‌های فرهنگ ایران، قرن‌هاست از مرز‌های ایران گذشته و به یکی از ستون‌های ایران‌شناسی در جهان تبدیل شده است.

سعید حسام‌پور گفت: این اجلاس بستری برای تعمیق گفت‌وگوی تمدن‌ها، ارائه تصویری دقیق از ایران و وحدت اندیشه‌ها در مسیری صلح‌آمیز و سازنده است.

به گفته او، این رویداد بین‌المللی موجب ارتقای جایگاه علمی دانشگاه شیراز، توسعه گردشگری علمی و فرهنگی، و ایجاد فرصت‌های نوین برای همکاری‌های علمی بین‌المللی خواهد شد.

این گردهمایی، فرصتی استثنایی برای معرفی ظرفیت‌های بی‌نظیر تاریخی، گردشگری، فرهنگی و طبیعی استان فارس، به‌عنوان مهد تمدن ایران‌زمین، به جهانیان است.

عصر روز نخست این اجلاس، ۵۰ ایران‌شناس خارجی از محوطه جهانی تخت‌جمشید بازدید خواهند کرد و میزگرد تخصصی با محوریت «کوروش» با حضور استادان برجسته تاریخ در پرسپولیس برگزار می‌شود.

براساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، دومین نشست علمی و آیین پایانی این اجلاس نیز فردا (سه‌شنبه) در تالار فجر دانشگاه شیراز برگزار خواهد شد.

مصطفی گرجی استاد دانشگاه پیام‌نور با موضوع «زندگی به مثابه سوءتفاهم در اندیشه حافظ و نیکوس کازنتزاکیس» گفت: دیوان حافظ را می‌توان تاریخ فشرده و پر فراز و نشیب ایرانیان دانست؛ دیوانی که در کنار آثار بزرگان دیگری، چون مولوی و سعدی، حقیقت پررنج و پرگداز تاریخ زیسته ما را با همه گسست‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی روایت می‌کند.

او افزود: در دیوان حافظ، گزاره‌هایی، چون «چرخ بر هم زنم...» یا «فلک را سقف...» بازتاب تجربه‌های زیسته‌ای هستند که در قالب توصیف و توصیه، به کاهش یکی از بزرگ‌ترین وجوه تراژیک زندگی یعنی درد و رنج گریزناپذیر می‌انجامند.

استاد دانشگاه پیام‌نور ادامه داد: بر اساس چارچوب نظری رابرت سالامون درباره ایماژ‌های شانزده‌گانه زندگی، حافظ به‌عنوان ضمیر ناخودآگاه انسان ایرانی در قرن هشتم، ایماژ تازه‌ای را مطرح می‌کند؛ ایماژی که در امتداد مفاهیمی، چون «عدم تطابق رضای انسان با قسمت ازلی»، «اعتذار جنگ هفتاد و دو ملت» و «پذیرش نقش خطاپذیر انسان در لوح هستی» شکل گرفته و آن را می‌توان «زندگی به مثابه سوءتفاهم» نامید.

گرجی تصریح کرد: در این پژوهش تلاش شده است با پرهیز از نگاه یک‌سویه و حافظ‌زدگی، ایماژ «زندگی به مثابه سوءتفاهم» به‌عنوان وجدان تاریخی و فرهنگی ایرانیان، در پیوند با آموزه‌های نیکوس کازنتزاکیس بررسی شود.

این استاد دانشگاه پیام‌نور بیان کرد: یافته‌های اولیه نشان می‌دهد حافظ به‌عنوان حافظه تاریخی ایرانیان، این ایماژ را در ادامه همان گفتمان معرفتی، در قالب گزاره‌های مختلف بازنمایی و تفسیر کرده است.

نگاه تطبیقی به شعر فارسی

استاد دانشکده فیلولوژی دانشگاه بلگراد صربستان نیز در سخنرانی خود با موضوع «حقیقت و خیال در شعر فارسی با تأکید بر آثار حافظ، مولوی و سعدی» گفت: برگزاری چنین نشست‌هایی می‌تواند به معرفی بیشتر ظرفیت‌های ادبی و فرهنگی ایران در جهان اسلام کمک کند.

عمرا خلیلویچ با اشاره به اینکه رابطه حقیقت و خیال در ادبیات فارسی بدون توجه به زمینه‌های فرهنگی قابل فهم نیست، افزود: از دوران یونان باستان، فیلسوفان درباره ماهیت حقیقت در شعر بحث کرده‌اند و این مباحث در ادبیات فارسی جلوه‌های تازه‌ای یافته است.

او با اشاره به دیدگاه افلاطون گفت: افلاطون شعر را بازنمایی واقعیت و تلاشی برای نزدیک شدن به عالم ایده‌ها می‌دانست، اما بیم داشت که شاعران مخاطبان را از حقیقت اصیل دور کنند. در مقابل، ارسطو شعر، به‌ویژه تراژدی را ابزاری برای آشکار کردن حقیقت انسانی و اخلاقی می‌دید؛ رویکردی که بعد‌ها در شعر فارسی نیز زمینه‌ساز درک عمیق‌تر لایه‌های معنوی شد.

خلیلویچ همچنین به تأثیر حافظ بر شاعران سندی‌زبان اشاره کرد و گفت: نخستین غزل حافظ با مطلع «الا یا ایهاالساقی...» بار‌ها ترجمه و در اشعار شاعران سندی بازتاب یافته است.

او در پایان با اشاره به ظرفیت‌های گسترده ادبی و فرهنگی ایران، ابراز امیدواری کرد که همکاری‌های علمی و پژوهشی میان ایران و صربستان در آینده گسترش یابد.