باشگاه برنگاران جوان - در آیات ۲۴ تا ۳۰ سوره حج، خداوند تصویری جامع از سرنوشت مؤمنان، جایگاه ولایت الهی و در مقابل، مسیر و پایان دشمنان حق ارائه می‌کند.

این بخش از آیات، ضمن توصیف پاداش پایدار گروهی که به هدایت الهی تمسک جسته‌اند، پرده از ماهیت دشمنان و رفتار‌های انحرافی آنان برمی‌دارد و نشان می‌دهد که چگونه دشمنی با حق، انسان را به ورطه سقوط می‌کشاند.

پاداش هدایت‌پذیران و تثبیت ایمان

آیه ۲۴ مسیر هدایت مؤمنان را از سرچشمه‌ای معنوی آغاز می‌کند؛ آنان که از قرآن و پیام الهی تبعیت کردند، به کلامی پاک هدایت می‌شوند و وارد راهی می‌گردند که به سوی خداوند، صاحب ستایش، می‌انجامد.

هدایت در این آیه تنها یک حرکت معرفتی نیست؛ بلکه یک نوع تربیت روحی است که مؤمن را از لغزش‌های دشمن حفظ می‌کند. این بخش به‌طور غیرمستقیم نشان می‌دهد که نخستین سلاح در برابر دشمنان حق، هدایت و بصیرت است؛ زیرا دشمن، بیش از هر چیز، بر غفلت و ناآگاهی انسان سرمایه‌گذاری می‌کند.

در ادامه، آیه با اشاره به اینکه افراد حق‌جو کلام پاک را می‌شنوند، در حقیقت به دو محور مهم در دشمن‌شناسی اشاره دارد: یکی ضرورت پالایش ذهن از شبهات و تخریب‌های دشمن، و دیگری توجه به اینکه مسیر نزدیک‌شدن به خدا از مسیر پذیرش حقیقت می‌گذرد؛ حقیقتی که دشمنان همواره تلاش می‌کنند آن را مشوش، تحریف یا پنهان کنند.

بهشت؛ مقصد اهل تقوا و نقطه مقابل دشمنان

در آیه ۲۵، خداوند به شکل مستقیم به دشمنان حق اشاره می‌کند؛ کسانی که با ایجاد مانع در مسیر دین و بازداشتن مردم از مسجدالحرام، به مخالفت با حقیقت برخاسته‌اند.

این آیه یکی از نمونه‌های آشکار دشمن‌شناسی قرآنی است؛ زیرا دشمن در اینجا صرفاً یک فرد یا گروه محدود نیست، بلکه هر نیرویی است که می‌کوشد مردم را از مسیر بندگی و عبادت دور کند.

نکته مهم در این آیه آن است که دشمن نه تنها خود از هدایت دور شده، بلکه مانع هدایت دیگران نیز می‌شود. این ویژگی، یکی از شاخص‌ترین نشانه‌های دشمنی در منطق قرآن است: ایجاد مانع بر سر راه حق. ازاین‌رو، قرآن هشدار می‌دهد که چنین ظلمی بدون تردید عاقبتی سخت و نابودکننده دارد.

ماهیت کج‌روی دشمن و انحراف از مسیر ابراهیمی

از آیه ۲۶ به بعد، تفسیر آیات به یادآوری راه و سنت ابراهیم می‌پردازد، سنتی که در مقابل رفتار دشمنان قرار دارد. وقتی خداوند به ابراهیم فرمان می‌دهد خانه‌اش را پاکیزه و عاری از انحرافات شرک‌آلود نگه دارد، در حقیقت الگوی مقابله با دشمنی و انحراف را معرفی می‌کند. دشمنان، با آلوده کردن عبادت و آمیختن حقیقت با شرک، پایه‌های هدایت را متزلزل می‌کنند، اما مسیر ابراهیمی به سمت پاک‌سازی و پالودن دین از تحریف‌هاست.

در این آیات، دعوت عمومی به حج با فرمان بلند کردن ندا از سوی ابراهیم مطرح می‌شود، ندایی که همه را فرا می‌خواند، چه آنان که در زمان ابراهیم بودند و چه نسل‌های بعد. این دعوت جهانی، پاسخی به تلاش دشمن برای محدودسازی عبادت است.

خداوند در برابر انحصارطلبی دشمنان، در‌های بندگی را به روی همه مردم می‌گشاید و نشان می‌دهد که عبادت الهی در برابر هر قدرتی که بخواهد آن را تصاحب یا تحریف کند، یک جریان آزاد و جهانی است.

ریشه دشمنی با حق در تحریف، دنیاطلبی و ساختارشکنی

در بخش پایانی این مجموعه آیات خداوند به لزوم دوری از آلودگی‌ها و کنار گذاشتن بت‌ها اشاره می‌کند.

بت در اینجا صرفاً یک مجسمه سنگی نیست، هر چیزی که انسان را از مسیر حق دور کند، بت و ابزار دشمنی با حقیقت است. دشمنان حق در طول تاریخ همواره از این ابزار‌ها برای انحراف مردم استفاده کرده‌اند؛ گاهی با بت‌سازی آشکار و گاهی با ساختن ارزش‌های ساختگی، قدرت‌های فریبنده یا شعار‌های پرزرق‌وبرق.

آیه ۳۰ با بیان اینکه حرمت‌های الهی باید بزرگ داشته شود، نشان می‌دهد که راه مقابله با دشمن، شناخت خطوط قرمز الهی و حفظ آنهاست. دشمنان همواره تلاش می‌کنند این خطوط را کم‌رنگ کنند و حرمت‌ها را بی‌اهمیت جلوه دهند. نادیده‌گرفتن حرمت‌ها نخستین گام در سقوط جوامع و ویرانی معنویت است؛ گامی که دشمن با ترفند‌های گوناگون آن را ترویج می‌کند.

راهی که روشن است و دشمنی که چهره‌اش آشکار می‌شود

مجموع آیات ۲۴ تا ۳۰ سوره حج تصویری دوگانه و روشن از دو مسیر ارائه می‌دهد شامل مسیر هدایت‌یافتگان که با کلام پاک، پاک‌سازی دل، عبادت خالص، تقوا و تمسک به راه ابراهیم شناخته می‌شوند و مسیر دشمنان حق که با تحریف، ایجاد مانع، بی‌حرمتی به مقدسات و دورکردن مردم از عبادت الهی مشخص می‌شود.

در نهایت، قرآن با کنار هم قرار دادن این دو گروه، شیوه‌ای دقیق از دشمن‌شناسی ارائه می‌دهد. دشمن، نه فقط در قالب یک چهره مشخص، بلکه در هر رفتار، جریان و تفکری است که انسان را از مسیر بندگی دور کند. این آیات یادآوری می‌کند که هجمه دشمن همواره وجود دارد؛ اما راه مقابله نیز از پیش روشن است یعنی هدایت، بصیرت، تقوا و تمسک به سنت الهی.

منبع: فارس