باشگاه خبرنگاران جوان؛ مریم رضایی - علی کلانتری در نشست خبری اعلام کرد: برای پوشش کامل چهار خط مترو با سرفاصله پنج دقیقه‌ای، به ۶۸ رام قطار نیاز است؛ در حالی که هم‌اکنون تنها ۱۴ رام در اختیار داریم و تأمین ۵۴ رام دیگر ضروری است.

رئیس سازمان حمل‌ونقل ریلی شهرداری شیراز افزود: نیاز فوری امروز شهر، تأمین هفت رام قطار جدید است تا فاصله حرکت در خطوط یک و دو کاهش یابد.

او با اشاره به تعامل نزدیک با پژوهشگاه میراث فرهنگی گفت: موضوع میراث فرهنگی برای مجموعه مترو کاملاً شناخته‌شده است و در پروژه‌های مختلف، از جمله خط دو، همکاری‌های مشترک و بررسی‌های میدانی انجام شده است.

کلانتری توضیح داد: در محدوده حافظیه، با توجه به حساسیت‌های موجود، تمامی پیوست‌های فنی تهیه شد و پس از جلسات تخصصی با اساتید دانشگاه، تأییدیه لازم اخذ شد. دستگاه حفار نیز به دلیل همین بررسی‌ها مسیر خود را تغییر داد تا آسیبی به حافظیه وارد نشود.

او ادامه داد: در اتصال خط یک به چهار، به دلیل عبور از بافت تاریخی، فضای کارگاهی به مدت سه تا چهار ماه در اختیار میراث فرهنگی قرار گرفت و بزرگ‌ترین کاوش شهری کشور در حوزه عمرانی شیراز انجام شد. هزینه این کاوش‌ها توسط مترو پرداخت شد و نتایج نشان داد آثار کشف‌شده متعلق به دوره‌های متأخر بوده و مانعی برای ادامه پروژه وجود ندارد.

کلانتری افزود: بخشی از آثار کشف‌شده که ارزش نمایشی دارند، پس از اخذ مجوز‌های لازم، در قالب گالری یا نمایشگاه دائمی در ایستگاه‌های مترو به نمایش گذاشته خواهند شد. به جز یک مورد مربوط به خط چهار، مشکل خاصی در حوزه میراث فرهنگی وجود ندارد و هماهنگی‌ها در سطح وزارت میراث در حال پیگیری است.

رئیس سازمان حمل‌ونقل ریلی شهرداری شیراز همچنین به اقدامات توسعه‌ای اشاره کرد و گفت: طی سال گذشته خط چهار به شبکه اضافه شده، توسعه خط سه انجام گرفته و در خط دو نیز اقدامات مؤثری صورت گرفته است. افزایش ساعات فعالیت خط دو نیز در دستور کار قرار دارد.

او خاطرنشان کرد: در خط یک، قرارداد جدیدی برای تعمیر و نگهداری ناوگان با شرکت مپنا منعقد شده است. این قرارداد سه‌ساله با یکی از توانمندترین مجموعه‌های ریلی کشور بسته شده و وارد فاز عملیاتی شده است تا تعمیرات اساسی قطار‌ها به‌صورت تخصصی انجام گیرد.

کلانتری ادامه داد: در ذیل این قرارداد، پیشنهاد ورود به حوزه ساخت قطار داخلی نیز مطرح شد و مقرر است تفاهم‌نامه این موضوع به‌صورت رسمی رونمایی شود. در این راستا، مشارکت برای ساخت داخلی قطار با الگوبرداری از تجربیات تهران و سایر شهر‌ها در دستور کار قرار گرفت و شیراز به همراه قم در این مسیر پیش‌قدم شدند.

‌رئیس سازمان حمل‌ونقل ریلی شهرداری شیراز تصریح کرد: بر اساس این برنامه، ساخت ١٠ رام قطار با مجوز معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و با مشارکت داخلی دنبال می‌شود و زمان‌بندی اجرای پروژه ۲۴ ماه پیش‌بینی شده است تا نمونه اولیه قطار داخلی آماده شود. در این مسیر از ظرفیت‌های بومی و شناسایی‌شده استفاده خواهد شد و هدف، توسعه صنعت داخلی در سطح کشور است.

کلانتری با اشاره به بومی‌سازی تجهیزات گفت: امروز به دانش فنی تولید بیش از ۸۰ تا ۹۰ درصد قطعات قطار در داخل کشور دست یافته‌ایم؛ از سیستم‌های ترمز و تامین برق گرفته تا تجهیزات الکتریکی، PLC و سایر اجزای اصلی. تحریم‌ها موجب شد توجه بیشتری به ظرفیت‌های داخلی شود و اکنون این توانمندی به اثبات رسیده است.

او درباره هزینه‌ها نیز توضیح داد: برای ساخت ١٠ رام قطار، رقمی در حدود ٤.٧ همت پیش‌بینی شده است. قیمت نمونه اولیه بالا‌تر است، اما در مجموع قیمت هر واگن بین ۹۰۰ هزار تا یک میلیون یورو و هر قطار حدود ۵ تا ۵.۵ میلیون یورو برآورد می‌شود که حدود ۲۰ درصد ارزان‌تر از نمونه خارجی است.

‌کلانتری افزود: در این پروژه، دولت در گام نخست از محل تسهیلات تولید بار اول و در بخش طراحی و مهندسی مشارکت دارد و در ادامه، تامین مالی از طریق منابع شهرداری، بانک شهر، روش‌های تهاتری و سایر ابزار‌های مالی پیگیری می‌شود.

‌رئیس سازمان حمل‌ونقل ریلی شهرداری شیراز با اشاره به وضعیت خط ٢ مترو گفت: از مهرماه ساعات بهره‌برداری افزایش یافته و خدمات از ساعت ٦ صبح تا ٦ عصر ارائه می‌شود. با‌این‌حال، به دلیل فاصله حرکتی قطار‌ها که گاهی به ۴۰ دقیقه می‌رسد، جذابیت خدمات کاهش می‌یابد و رفع کمبود ناوگان در اولویت است.

او در ادامه به وضعیت پله‌های برقی و آسانسور‌ها اشاره کرد و گفت: بخش عمده تجهیزات عملیاتی شده و تنها دو دستگاه باقی‌مانده که در قرارداد قبلی لحاظ نشده بود، با توافق جدید در حال ساخت است و تا مدت کوتاهی آینده تکمیل خواهد شد.

کلانتری همچنین از تکمیل نیروی انسانی خط ٢، برگزاری آزمون‌ها، افزایش ظرفیت جابه‌جایی در مناسبت‌های خاص و رفع نواقص تونل‌ها و ایستگاه‌ها خبر داد و اظهار امیدواری کرد تا پایان سال، خط ٢ به‌صورت کامل تا سعدی به بهره‌برداری برسد.

او درباره حفاری خطوط نیز توضیح داد: حفاری تونل خط ٢ به مراحل پایانی رسیده و با برنامه‌ریزی انجام‌شده، پس از دهه فجر دستگاه‌ها آزاد شده و عملیات اجرایی خطوط جدید آغاز می‌شود. در این مسیر، هم از روش‌های مکانیزه و هم غیرمکانیزه متناسب با شرایط شهری استفاده خواهد شد.

کلانتری تاکید کرد: ایمنی در حفاری‌های مکانیزه در سطح بالایی قرار دارد و نیرو‌های انسانی کمترین تماس مستقیم با خاک دارند. همچنین روش‌های اجرایی به گونه‌ای انتخاب می‌شود که کمترین تداخل را با ترافیک شهری داشته باشد.

رئیس سازمان حمل‌ونقل ریلی شهرداری شیراز گفت: توسعه خط ٢ و سایر خطوط بر اساس مطالعات جامع حمل‌ونقل شهری دنبال می‌شود و تلاش بر این است که پروژه‌ها به‌صورت ایستگاه‌به‌ایستگاه تکمیل شده و خدمات قابل اتکا و منطقی به شهروندان ارائه شود.

مترو شیراز؛ از مرجع تقلید فنی به الگوی ملی مهندسی

‌رئیس سازمان حمل‌ونقل ریلی شهرداری شیراز با تاکید بر توان بالای فنی و تجهیزاتی مترو شیراز گفت: امروز در حوزه تجهیزات و مهندسی، مجموعه مترو شیراز جزو قوی‌ترین مجموعه‌های کشور است؛ به‌گونه‌ای که نه‌تنها از تهران و مشهد عقب نیستیم، بلکه در بسیاری از حوزه‌ها شهر‌های دیگر عملکرد شیراز را رصد می‌کنند تا از تجربیات آن استفاده کنند.
‌
رئیس سازمان حمل‌ونقل ریلی شهرداری شیراز با اشاره به نوآوری‌های مهندسی در خط ٢ مترو اظهار داشت: یکی از اقدامات شاخص، حرکت به سمت طراحی و اجرای ایستگاه‌های بدون ستون است. در این‌رویکرد، با استفاده از سقف‌های قوسی، ایستگاه‌هایی طراحی می‌شود که در دهانه ۲۴ متری، نیازی به ستون ندارند؛ اقدامی که هم موجب کاهش هزینه، هم افزایش سرعت اجرا و هم ارتقای کیفیت معماری می‌شود.

او ادامه داد: ایستگاه کلبه سعدی نخستین تجربه این نوع طراحی است که البته به دلیل ملاحظات معماری و ارتباط بصری با فضای سعدی، در بخشی از آن ستون‌هایی پیش‌بینی شد، اما ساختار اصلی ایستگاه بدون ستون طراحی شده است. این الگو در ایستگاه میلاد، اطلسی، حافظ، کلبه سعدی و ایستگاه‌های حوزه تفریحی نیز اجرا شده و نتایج بسیار موفقی داشته است.

کلانتری با اشاره به ماهیت پیچیده پروژه‌های مترو گفت: مترو صرفا یک سازه بتنی یا ورودی ایستگاه نیست، بلکه یک شهر زیرزمینی با ده‌ها پیوست مهندسی است. زیر سکو‌ها، شبکه‌ای از تاسیسات شامل سیستم‌های اطفای حریق، پمپ‌ها، برق، سیگنالینگ و تجهیزات ایمنی فعال است که بخش عمده آن از دید عموم پنهان می‌ماند.

هزینه تجهیزات یک خط مترو به حدود ۴۰ میلیون یورو می‌رسد

رئیس سازمان حمل‌ونقل ریلی شهرداری شیراز تاکید کرد: هزینه‌های اجرای مترو واقعی و مبتنی بر محاسبات دقیق است. به‌عنوان نمونه، هزینه تجهیزات یک خط مترو به حدود ۴۰ میلیون یورو می‌رسد و این عدد پیش‌تر نیز راستی‌آزمایی شده است. اجرای هم‌زمان ٤ خط مترو در شیراز پروژه‌ای کم‌نظیر در کشور است و نیازمند مدیریت دقیق منابع و توان فنی بالاست.

او افزود: بر اساس سند جامع حمل‌ونقل و افق ۱۴۰۹، تمامی تعهدات در دستور کار اجرا قرار دارد و در صورت تزریق به‌موقع منابع، این اهداف قابل تحقق است. آمادگی فنی و اجرایی در مجموعه سازمان، مشاوران و پیمانکاران وجود دارد و ترکیب تجربه و انگیزه در نیروی انسانی یک مزیت جدی برای پروژه‌های مترو شیراز محسوب می‌شود.

رئیس سازمان حمل‌ونقل ریلی شهرداری شیراز با اشاره به نقش مترو در اشتغال‌زایی گفت: حدود ۱۰ هزار نفر به‌صورت مستقیم با پروژه‌های مترو همکاری دارند و این مجموعه با بیش از ۱۴ رشته دانشگاهی در ارتباط است. بسیاری از فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های معتبر کشور از‌جمله دانشگاه شیراز، شریف، تهران و خواجه‌نصیر در پروژه‌های مترو شیراز مشغول فعالیت هستند.

کلانتری تصریح کرد: در گذشته برای اجرای پروژه‌های مترو وابستگی جدی به مشاوران خارجی وجود داشت، اما امروز تمام خدمات مهندسی و اجرایی به‌صورت کامل توسط متخصصان داخلی انجام می‌شود و این نشان‌دهنده بلوغ فنی کشور در حوزه مترو است.

او درباره فضای سبز نیز توضیح داد: سیاست مجموعه مترو، اجتناب حداکثری از تخریب فضای سبز است. در موارد اجتناب‌ناپذیر، جابه‌جایی درختان انجام شده و بازسازی سطح زمین پس از اتمام پروژه بر عهده مناطق شهرداری است. مترو سطح زمین را به‌صورت آماده تحویل می‌دهد و بازآفرینی فضای سبز جزو تعهدات مناطق شهری است.
‌
کلانتری با تاکید بر اینکه مترو شیراز یک پروژه صرفا عمرانی نیست، گفت: مترو پروژه‌ای فناورانه، اجتماعی، زیست‌محیطی و آینده‌ساز است و تلاش ما این است که توسعه حمل‌ونقل پاک، همراه با حفظ محیط‌زیست و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان پیش برود.

جانمایی ایستگاه‌ها در کمترین میزان مخاطرات

رئیس سازمان حمل‌ونقل ریلی شهرداری شیراز، با اشاره به تامین مالی پروژه‌های مترو اظهار داشت: بخشی از منابع از محل فاینانس دریافت می‌شود و مابقی هزینه‌ها توسط مجموعه شهرداری به‌عنوان یارانه پرداخت شده و در ادامه نیز پرداخت خواهد شد.

کلانتری در ادامه با تاکید بر ضرورت تشریح مباحث فنی گفت: در حوزه طراحی ایستگاه‌های مترو، مطالعات متعددی از‌جمله مطالعات لرزه‌زمین‌ساخت، هیدرولوژی، سیلاب و سایر بررسی‌های تخصصی انجام می‌شود و تمامی این موارد در اسناد طراحی به‌طور کامل دیده شده است. در طراحی سازه‌ها، سطح آب زیرزمینی لحاظ می‌شود و حتی تا ۲۰ درصد تلورانس برای افزایش یا کاهش سطح آب نیز در مدل‌سازی‌ها پیش‌بینی شده است.

کلانتری افزود: اصولا امکان ساخت ایستگاه بدون درنظر گرفتن پدیده فرونشست وجود ندارد و ما می‌توانیم بخشی از زمین‌های ناپایدار را با تمهیدات مهندسی به فضای پایدار تبدیل کنیم. البته این موضوع نیازمند اقدامات بالادستی همچون مدیریت برداشت آب، کاهش برداشت‌های غیرقانونی و اجرای مدیریت جامع در سطح کلان است.
‌
رئیس سازمان حمل‌ونقل ریلی شهرداری شیراز تصریح کرد: رویکرد مجموعه مترو این است که بر اساس مطالعات مهندسی، جانمایی ایستگاه‌ها در نقاطی انجام شود که کمترین میزان مخاطرات را داشته باشند و این نگاه همواره در تصمیم‌گیری‌ها مدنظر قرار دارد.

تغییر نگاه از فضای عبوری به فضای زنده شهری

رئیس سازمان حمل‌ونقل ریلی شهرداری شیرازبا اشاره به موضوع پیوست‌های فرهنگی و اجتماعی مترو اظهار داشت: نگاه ما به مترو تا امروز عمدتا نگاه عبوری بوده و مترو به‌عنوان محلی برای گذر شهروندان تعریف شده است، اما این‌رویکرد در حال تغییر است. ماموریت‌هایی به سازمان ابلاغ شده تا فضای ایستگاه‌های مترو از حالت سرد و بی‌روح خارج شده و به فضایی گرم و زنده تبدیل شود.

او افزود: در سال‌های گذشته نیز اقداماتی در این زمینه انجام شده است؛ از‌جمله برگزاری رویداد‌های فرهنگی مانند عکاسی، کاریکاتور بین‌المللی، متروکتاب، کتاب‌های تک‌صفحه‌ای و برنامه‌های مشابه اجرا شد. با‌این‌حال، این اقدامات به‌تنهایی پاسخگوی نیاز‌های فرهنگی شهری مانند شیراز نیست و لازم است برنامه‌ریزی جامع‌تری انجام شود.

کلانتری ادامه داد: در حال حاضر نیز پیشنهاد‌هایی مطرح‌شده است؛ از‌جمله استفاده از تابلو‌های نقاشی در ایستگاه‌ها و بهره‌گیری از ظرفیت گالری‌های مترو که پیش‌بینی می‌شود ظرف یک ماه آینده، بخشی از فضا‌های مترو برای ارائه صنایع‌دستی، لباس‌های محلی و حتی فروش این محصولات مورد استفاده قرار گیرد.

رئیس سازمان حمل‌ونقل ریلی شهرداری شیراز تاکید کرد: ما از ایده‌های خلاقانه استقبال می‌کنیم، اما باید بپذیریم که مجموعه مترو یک تیم تخصصی است و ماموریت‌های آن ماهیت فنی و ایمنی دارد.

او با اشاره به تجربه ایستگاه وکیل گفت: در جلسات گذشته انتقاد‌هایی نسبت به فضای این ایستگاه مطرح شد که کاملا وارد است. فضای ایستگاه وکیل باید متناسب با هویت فرهنگی شیراز تعریف شود و ما به این نتیجه رسیدیم که کاربری تجاری آن نیز باید در راستای صنایع‌دستی و فرهنگ بومی شهر باشد، نه فعالیت‌هایی که با‌شان این فضا هم‌خوانی ندارند. نگاه ما این است که ایستگاه وکیل به یک هاب صنایع‌دستی تبدیل شود.

کلانتری ادامه داد: در‌عین‌حال، باید به الزامات ایمنی توجه داشت. فضای مترو محدود است، سکو‌ها حریم ایمنی دارند و تجهیزات هشدار‌دهنده فعال هستند، بنابراین هر رویداد فرهنگی باید بدون ایجاد خطر برای مسافران اجرا شود. با‌این‌وجود، ایده‌هایی مانند کتابخانه صوتی، استفاده از QR کد برای دسترسی به محتوای فرهنگی، ارسال پیامک‌های اطلاع‌رسانی فرهنگی هنگام ورود به ایستگاه‌ها و معرفی مفاخر فرهنگی از‌جمله پیشنهاد‌هایی است که در حال بررسی و پیگیری است.

یکی از دغدغه‌های جدی ما موضوع کارت بلیت است

‌رئیس سازمان حمل‌ونقل ریلی شهرداری شیراز در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع کارت بلیت اشاره کرد و گفت: موضوع کارت بلیت پس از جنگ ١٢روزه و بروز مشکلات سایبری، وارد فاز جدیدی شد. شرکت راهبرد هوشمند بانک شهر درخواست انتقال شبکه از حالت آنلاین به آفلاین را مطرح کرد که بار مالی سنگینی برای شهرداری به همراه داشت. جلسات متعددی برگزار شد، اما هنوز به جمع‌بندی نهایی نرسیده‌ایم، چرا که این موضوع در حوزه اختیارات مستقیم سازمان مترو نیست و باید از سوی حوزه اقتصادی شهرداری مدیریت شود.

او ادامه داد: یکی از دغدغه‌های جدی ما موضوع کارت بلیت است. پیشنهاد‌هایی برای دوره‌گذار مطرح‌شده، از‌جمله استفاده موقت از بلیت‌های کاغذی یا همسان‌سازی قیمت بلیت تک‌سفره با بلیت‌های کارتی تا زمان ساماندهی کامل. تجربه گذشته نشان داد صدور گسترده کارت‌ها، بدون امکان رد‌یابی دقیق، منجر به رسوب منابع مالی و مشکلات اجرایی شد.
‌
کلانتری افزود: به همین دلیل، حرکت به سمت شبکه‌های آنلاین و استفاده از اپلیکیشن‌های موبایلی در دستور کار قرار‌گرفته است؛ مشابه تجربه شهر تهران که مسافران با یک‌بار ثبت‌نام و شارژ کیف پول، از طریق QR کد از گیت‌ها عبور می‌کنند. این سامانه‌ها در حال بررسی است و امیدواریم در بازه زمانی چندماهه عملیاتی شود.

او همچنین به توسعه دسترسی‌های اطلاعاتی اشاره کرد و گفت: همکاری با پلتفرم‌های داخلی مسیریاب در حال انجام است تا موقعیت ایستگاه‌ها، زمان حرکت قطار‌ها و مسیر‌های ترکیبی حمل‌ونقل عمومی به‌صورت دقیق در اختیار شهروندان قرار گیرد. هدف این است که مسافر پیش از ورود به ایستگاه بداند قطار چه زمانی می‌رسد و بتواند بهترین تصمیم را برای سفر خود بگیرد.