باشگاه خبرنگاران جوان؛ مریم سادات بهادر _ معضل سگ‌های ولگرد، دیگر یک مسئله محلی یا مقطعی نیست. این موضوع در سال‌های اخیر به یکی از چالش‌های جدی مدیریت شهری در بسیاری از شهر‌های کشور تبدیل شده؛ چالشی که هم ابعاد بهداشتی دارد، هم ایمنی عمومی را هدف گرفته و هم مطالبه‌ای مستمر از سوی شهروندان ایجاد کرده است. 

در شهر‌های مختلف، گزارش‌هایی از حمله سگ‌های بلاصاحب، افزایش موارد حیوان‌گزیدگی و نگرانی خانواده‌ها منتشر شده و همین مسئله، دستگاه‌های مسئول را ناگزیر به تدوین دستورالعمل‌ها و اجرای طرح‌های ساماندهی کرده  که کرمان نیز از این قاعده مستثنی نبوده است.

در سال‌های گذشته، مسئولان شهری بار‌ها از اجرای طرح‌های زنده‌گیری، واکسیناسیون و کنترل جمعیت سگ‌های بلاصاحب خبر داده و تأکید کرده‌اند که این معضل در محدوده خدمات شهری کنترل شده است. با این حال، گزارش‌هایی از وقوع حادثه‌ای دلخراش در دشت زحمت‌کشان (کاظم‌آباد) کرمان منتشر شده که جان یک کودک دو ساله را گرفته است.

هرچند این محل خارج از محدوده خدمات شهری کرمان است، اما این حادثه بار دیگر نگاه‌ها را به معضل سگ‌های ولگرد و پوشش محدود اقدامات شهری معطوف کرده و بار دیگر این پرسش را به میان آورده است که آیا مسئله سگ‌های ولگرد صرفاً در محدوده‌های رسمی شهر مهار شده، یا مدیریت آن نیازمند نگاهی فراگیرتر در سطح شهرستان و استان است؟ همین پرسش، محور پیگیری رسانه‌ای ما در این گزارش است.

در ادامه پیگیری این موضوع با محمدحسین مومنی، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری کرمان گفت و گویی انجام داده‌ایم که با هم می‌خوانیم:

خبرنگار: تاکنون چه اقداماتی در بحث معضل سگ‌های ولگرد در کرمان انجام شده است؟

مومنی: در گذشته ۴ اکیپ زنده‌گیری در سطح شهر فعال بود که به‌دلیل کمبود تجهیزات تخصصی و نبود پایش مناسب خودروها، کنترل و زنده‌گیری حیوانات بلاصاحب با دشواری‌هایی همراه بود. در حال حاضر با تقویت این حوزه، ۳ اکیپ جدید به مجموعه اضافه شده و تعداد اکیپ‌های فعال به ۷ اکیپ افزایش یافته است که تمامی اکیپ‌ها به پیستوله بیهوشی زنده‌گیری و تجهیزات کامل مورد نیاز مجهز شده‌اند. 

خبرنگار: سگ‌ها پس از زنده‌گیری به کجا منتقل می‌شوند؟

مومنی: به پناهگاه منتقل می‌شوند، تحت معاینه و مراقبت‌های دامپزشکی قرار می‌گیرند، در آنجا نیز واکسیناسیون و عقیم‌سازی انجام می‌شود و پس از طی مراحل بهداشتی، مطابق ضوابط رهاسازی می‌شوند.

 خبرنگار: با توجه به اقدامات انجام شده، چه مواردی در دستور کار شما قرار دارد؟ 

مومنی: ادامه زنده‌گیری اصولی در محدوده خدمات شهری، افزایش سرعت رسیدگی به گزارش‌های مردمی، بهبود هماهنگی بین اکیپ‌ها و ارائه آموزش‌های لازم، از جمله برنامه‌هایی است که به‌صورت مستمر دنبال می‌شود.

 خبرنگار: در خصوص حادثه دلخراش در کاظم آباد کرمان و مرگ کودک دو ساله در مواجهه با سگ‌های ولگرد که از سوی مخاطبان مطرح شده چه توضیحاتی دارید؟ 

مومنی: محل وقوع حادثه خارج از محدوده خدمات شهری کرمان بوده و از نظر قانونی در حوزه مأموریت اکیپ‌های زنده‌گیری شهرداری قرار نداشته است. با این حال، در صورت هماهنگی و انعقاد تفاهم‌نامه با فرمانداری، سازمان مدیریت پسماند شهرداری کرمان آمادگی کامل برای همکاری، اعزام اکیپ‌ها و انجام اقدامات لازم را دارد. 

خبرنگار: مناطق تحت پوشش شما برای ارائه خدمات در خصوص این معضل کجاست؟ 

مومنی: عملیات زنده‌گیری حیوانات بلاصاحب صرفاً در محدوده خدمات شهری انجام می‌شود و اکیپ‌ها مجوز فعالیت خارج از این محدوده را ندارند. 

خبرنگار: مردم سایر مناطق استان که با این معضل مواجه هستند، برای رفع مشکل به کجا مراجعه کنند؟ 

مومنی: در صورتی که دهیاری‌ها یا شهرداری‌های اطراف شهر کرمان با مجوز فرمانداری درخواست همکاری داشته باشند، اکیپ‌های زنده‌گیری در اسرع وقت اعزام و اقدامات لازم انجام خواهد شد. همچنین آمادگی کامل برای ارائه آموزش و همکاری با شهرداری‌ها و دهیاری‌های مناطق اطراف شهر کرمان وجود دارد و از شهروندان می‌خواهیم در صورت مشاهده هرگونه سگ بلاصاحب در محدوده شهری، موضوع را از طریق سامانه ۱۳۷ شهرداری اطلاع دهند تا رسیدگی در کوتاه‌ترین زمان انجام شود.

بیشتر بخوانید

• شهر کرمان در امان از سگ‌های ولگرد؛ جمعیت سگ‌ها کاهشی شد

اکنون، پرسش اصلی اینجاست که آیا راهکار‌های فعلی برای حل این معضل کافی است؟ کارشناسان حوزه‌های محیط زیست و جامعه‌شناسی نگاه دیگری به موضوع دارند. 

نگاه کارشناسی | برای رفع این معضل چه کنیم؟

جعفری یک فعال محیط‌زیست می‌گوید: به عنوان کسی که سال‌ها در زمینه تعادل اکوسیستم‌های شهری مطالعه کرده‌ام، معتقدم راه‌حل این معضل، رویکردی سه‌بعدی است. در کوتاه‌مدت، تشکیل گروه‌های عملیاتی مشترک بین نهاد‌های مختلف و راه‌اندازی سامانه‌های گزارش‌دهی سریع می‌تواند از فجایع انسانی جلوگیری کند. اما این اقدامات فوری باید بلافاصله با راه‌حل‌های میان‌مدت مانند ایجاد پناهگاه‌های منطقه‌ای استاندارد و اجرای برنامه‌های علمی عقیم‌سازی همراه شود.

وی می‌افزاید: نکته کلیدی که اغلب نادیده گرفته می‌شود، مدیریت پسماند در حاشیه شهر‌ها است که منبع اصلی تغذیه سگ‌های ولگرد است. بدون حل این مشکل، هر اقدام دیگری موقتی خواهد بود. همچنین مشارکت دادن سازمان‌های مردم‌نهاد و ایجاد کمیته‌های نظارتی متشکل از جامعه محلی می‌تواند هم به شفافیت کمک کند و هم پذیرش اجتماعی راه‌حل‌ها را افزایش دهد.

در همین راستا، نگاه جامعه‌شناختی نیز بر ضرورت توجه به بستر‌های فرهنگی و ساختاری این معضل تأکید دارد.

سلطان زاده جامعه‌شناس و پژوهشگر مسائل شهری می‌گوید: مسئله سگ‌های ولگرد صرفاً یک معضل زیستی نیست، بلکه بازتابی از شکاف‌های مدیریت شهری و اجتماعی است. وقتی صحبت از راه‌حل می‌کنیم، باید به ابعاد فرهنگی و ساختاری توجه ویژه‌ای داشته باشیم.

وی می‌افزاید: در سطح فوری، ضروری است مکانیزم‌های گزارش‌دهی و پاسخگویی سریع ایجاد شود تا اعتماد عمومی جلب گردد. اما راه‌حل پایدار، تدوین طرح جامع با مشارکت همه ذی‌نفعان از مسئولان استانی تا نمایندگان محلات است.

سلطان زاده تصریح می‌کند: آموزش از سطح مدارس و فرهنگ‌سازی از طریق رسانه‌های محلی می‌تواند نگرش جامعه را تغییر دهد. همچنین شفاف‌سازی آمار و عملکرد نهاد‌ها و تشکیل نهاد‌های نظارتی مردمی نه تنها به بهبود عملکرد دستگاه‌ها کمک می‌کند، بلکه احساس مالکیت اجتماعی نسبت به این مشکل ایجاد می‌کند.

وی تاکید می‌کند: هر راه‌حلی باید توازنی بین امنیت شهروندان و رفاه حیوانات ایجاد کند و این تنها با مشارکت واقعی جامعه و نگاه فراسازمانی ممکن است.

به نظر می‌رسد اشتراک نظر هر دو کارشناس بر «مشارکت مردمی»، «نگاه فراسازمانی» و «شفافیت» به عنوان کلید‌های حل این معضل تأکیدی بر ضرورت عبور از رویکرد‌های مقطعی و جزیره‌ای است.

حرف آخر ...

معضل سگ‌های ولگرد، دیگر محدود به مرکز شهر کرمان نیست. واقعیت این است که مناطق اطراف و شهر‌های همجوار نیز با این مشکل دست به گریبانند و امنیت و آرامش شهروندان در این نقاط به شکل جدی تهدید می‌شود. اقداماتی که در محدوده خدمات شهری انجام شده، گرچه قابل تقدیر است، اما نشان می‌دهد که حل این معضل تنها زمانی کامل خواهد بود که نگاه مدیریت شهری فراتر از مرز‌های رسمی شهر برود.

حادثه دلخراش مرگ کودک دو ساله در دشت زحمت‌کشان، یادآور این حقیقت تلخ است که وقتی معضل محدود به روی کاغذ و آمار رسمی می‌شود، جان انسان‌ها می‌تواند هزینه این فاصله باشد. این مسئله، زنگ خطری است برای تمامی نهاد‌ها تا با همکاری و هماهنگی، مرز‌های قانونی و جغرافیایی را کنار گذاشته و امنیت واقعی مردم را تضمین کنند.

مدیریت شهری در کرمان مسیر مناسبی برای ساماندهی سگ‌های بلاصاحب طی کرده است، اما تجربه شهر‌های اطراف نشان می‌دهد که بدون یک رویکرد جامع و فراگیر، معضل همچنان زنده و فعال خواهد بود. حل کامل این چالش، نیازمند اراده‌ای فراتر از محدوده‌های شهرداری و پاسخگویی واقعی به مطالبه مردم در سراسر استان است؛ مطالبه‌ای که دیگر نمی‌توان آن را نادیده گرفت.