سفر در سطرهای فراموش شده/ چرا خاطرات سفر را ثبت نمی‌کنیم؟!

به گزارش حوزه ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ یکی از نیاز های هر انسانی خاطره داشتن است چون زندگی چیزی است میان خاطراتی که تا کنون ساخته ایم و خاطراتی که از این پس خواهیم ساخت، پس نیازمند به پدید آوردن خاطره هستیم که یکی از بهترین راه ها برای خاطره سازی، سفر کردن است و افرادی هستند که برای مانا بودن خاطراتشان از سفری که کرده اند و آگاهی دادن به دیگران درباره ی آن مکان خاص اخبار و دیده های خود از سفرشان را ثبت می کنند که این سبک ادبی سفرنامه نام دارد.

رحله یا سفرنامه کتابی است که نویسنده آنچه را در شهرهایی که به آنجا سفر کرده، از اخبار مردم تا عقاید و آداب و رسوم آنان دیده و شنیده گردآوری می کند و در اختیار مردم قرار می دهد.

این گونه کتاب ها اثر فراوانی در ارتقاء اندیشه ی ملت ها داشته است و آمیخته شدن فرهنگ ها با هم بینش انسان ها را گسترش می دهد و افق دید او را باز می کند، بخصوص در ادوار گذشته که امکان سفر کردن کم بود و اگر این امکان برای کسی فراهم می شد احتمال مرگش به مراتب بیش تر از سالم بازگشتنش بود و این دست از کتاب ها کمک شایانی به مردم می کرد.

کهن ترین گزارش های سفر متعلق به مصریان است که قدمت یکی از آن ها به سده ی ششم قبل از میلاد باز می گردد و آن سفرنامه ی کوسموس اسکندرانی است که گزارش سفر هایش به اتیوپی ، هند غربی و سیلان است.

پس از او سلوکوس اول با نوشتن کتابی در مورد هندوستان، یونان را به شگفتی واداشت و به تدریج این رسم سفرنامه نویسی در میان همگان سایه افکند و به نویسندگان رومی، بریتانیایی و آسیایی رسید.

مسلمانان هم در نشر سفرنامه صاحب قلم هستند. اندکی پس از ظهور اسلام کتاب های مسالک منتشر شد که وصف راه ها و فاصله ی شهر ها است. از جهانگردان سفرنامه نویس مسلمان می توان به یعقوبی، ابن حوقل، ابودلف، مسعودی و اصغری اشاره کرد.

ابن بطوطه ی مسلمان را معروف ترین و مهم ترین جهانگرد همه ی اعصار دانسته اند، عنوان سفرنامه ی او با نام «تحفه النظار فی غرائب الامصار و العجایب الاسفار» ، از دو جهت بر سایر سفرنامه های اسلامی رجحان دارد. اول از جهت وسعت دامنه سفر که در برداشتی داستان مسافرت او از طنجه مراکش شروع شده و به مصر، شامات، مکه، عراق، قسمت بزرگی از ایران، یمن، عمان، بلادالروم، قسطنطنیه، دشت قبچاق، ماوراءالنهر، افغانستان، سند، هند، جزایر جنوبی هندوستان، چین، اندلس، نیجریه و مانند آنها بسط یافت؛ دوم از جهت صداقت او در بیان اوضاع و احوال ممالکی که دیده است و ضبط و توصیف رسوم و آداب و عادات مللی که در این خط سیر زندگی می‌کرده‌اند.

سفرنامه ابن بطوطه جهات و جوانب زندگی مردم را نشان می‌دهد. از این‌رو، نه تنها از لحاظ جغرافیای تاریخی بلکه برای آشنایی با فرهنگ آن زمان نیز گرانبهاست. با مطالعه سفرنامه ابن بطوطه که در فاصله بین ایلغار مغول و یورش تیمور نوشته شده است، تصویر ممالک اسلامی در یکی از حساس‌ترین و بحرانی‌ترین اعصار تاریخ مجسم می‌شود.

از سفرنامه نویسان ایرانی می توان به برادران بیگ، سیاح محلاتی، ابراهیم بیگ، میرزا صالح شیرازی و معروف ترین آن ها ناصر خسرو که سفرنامه اش گزارش سفری هفت ساله از مرو به سرخس، نیشابور، جوین، بسطام، دامغان، ری، قوهه و قزوین به سوریه و نایین و طبس و اصفهان است، اشاره کرد.

امروزه سفرنامه نویسی به شکل گذشته که برای نمایاندن دیگر بومیت ها به ملیت خودشان بود، کاربرد ندارد، چون گزارش های مصور تلویزیونی و اینترنتی این وظیفه را بر عهده دارند و به غیر از آن سفر کردن به مراتب سهل تر از گذشته است و اغلب افراد از این امکان برخوردارند. به این ترتیب، اهمیت سفرنامه‌ها به‌ واسطه آگاهی یافتن از تجربه شخصی مسافر است و از اثرگذاری اجتماعی آنها، آن‌گونه که در مورد سفرنامه‌های قدیمی تصور می‌شود نیز کاسته شده است.


گزارش از ملیکا نصیری

انتهای پیام/