سینمای مستند؛ سینمای مغفول جامعه ایران

به گزارش گروه استانهای باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، کارگاه آموزشی «از ایده تا تولید» در حاشیه سیزدهمین جشنواره فیلم فجر مشهد در سینما هویزه برگزار شد.

در این کارگاه آموزشی محمد دستمالچیان با اشاره به تیم های مستند سازی در سوریه گفت: در دنیا مستند برای فروش به کشورهای دیگر ساخته می شود در حالیکه در ایران تنها دغدغه آنتن وجود دارد.

وی افزود: مستند هنری است که نه تنها از دوران پهلوی بلکه در حال حاضر نیز هیچ‌گاه مورد توجه قرار نگرفته و در فیلم‌سازی در سینمای مستند به عنوان شغل پذیرفته نشده است.

این مستند ساز با بیان اینکه تلویزیون مستند را با هزینه اندک از مستندساز خریداری می‌کند، گفت: متاسفانه امروزه برنامه تلویزیون به نام مستند و نمایش روحوضی با عنوان فیلم‌سینمایی در سینما ساخته می‌شود.

دستمالچیان درباره تفاوت‌ فیلم مستند و داستانی گفت: مستند داستانی هنوز در ایران رواج پیدا نکرده‌است و تنها شاهد آثار نمایشی هستیم، چرا که انتهای فیلم داستانی قصه‌ای روایت می‌شود که مشخص نیست مخاطب آن را می‌پذیرد یا خیر؛ در واقع فیلم‌های داستانی تنها سرگرم‌کننده هستند که حتی برای گفتن حرف‌های بزرگ نباید از فیلم داستانی بهره برد.

وی با تاکید بر اینکه مستند می‌تواند نسبت به فیلم داستانی اثرگذاری بیش‌تری داشته باشد، افزود: از دیگر تفاوتهای فیلم مستند با داستانی همین است که فیلم داستانی طبق فیلم‌نامه جلو می‌رود اما در مستند این چنین نیست بلکه تنها هدف دنبال می‌شود و در تدوین و مونتاژ نیز محدودیتی وجود ندارد و در واقع می‌توان گفت، مستند سند تاریخی است که امکان بهره‌مندی از آن در آینده وجود دارد.

این مستندساز به استفاده مطلوب از ایده، فیلم‌نامه، تحقیق، پژوهش و بازسازی اشاره و تاکید کرد: مستند هیچ کم و کاستی نسبت به فیلم داستانی ندارد تنها مشکل این است که ساختار بهره‌مندی از مستند ضعیف است و در واقع آن را نپذیرفتیم.

دستمالچیان گفت: همه فعالیت یک فیلم‌ساز تنها آموخته‌هایش نیست بلکه تجربیاتی است که در طول عمرش کسب می‌کند، بنابراین اولین قدم این است که افرادی که در حوزه مستند ورود پیدا می‌کنند، از ایده‌های ساده و روان بهره‌مند شوند، چرا که فیلم مستند در مقایسه با فیلم داستانی هزینه‌های هنگفتی را به دنبال دارد و به راحتی امکان ساخت آن وجود ندارد.

وی تصریح کرد: به دنبال یافتن ایده در ساختن مستند، تکنیک و مبانی مربوط به آن نیز به کار اضافه می‌شود که در واقع می‌توان گفت نباید منتظر ماند که ایده‌های مطلوب به ذهن برسد بلکه این کشف به مرور زمان اتفاق می‌افتد که با ممارست می‌توان به این موضوع دست یافت که چه ایده‌ای مطلوب است یا خیر.

این مستندساز افزود: در این حوزه کسی موفق عمل می‌کند که در معرض فیلم‌سازی قرار بگیرد و قدم نخست این است و در واقع بخشی از اطلاعات پیرامونی مربوطه را کسب می‌کند که همان گونه‌های فیلم مستند است که شامل گونه‌های اجتماعی، ورزشی و پرتره است.

دستمالچیان فیلم مستند را سه گونه توصیف کرد و گفت: مستند محض، آرشیوی و بازسازی سه گونه مستند هستند که در صورت تلفیق هم، از این سه نوع ساختار خارج نیست و به عنوان مثال مستند روایت فتح از شهیدآوینی مستند محض است که در آن کمتر بازسازی اتفاق می‌افتد و همه اتفاقات در لحظه رخ می‌دهد و با نوعی مونتاژ روبرو می‌شویم.

وی با بیان اینکه مستندهای آرشیوی نیز شامل مستندهای سیاسی هستند که جز گران‌ترین نوع مستند در دنیا محسوب می شود، افزود: متاسفانه در ایران به دلیل سرقت فرهنگی، مستندهای سیاسی ارزان‎ترین نوع مستند هستند.

این مستندساز مستند بازسازی را سومین نوع مستند دانست که می‌تواند تلفیقی از مستند آرشیوی و بازسازی باشد و این دو اصل است که کمک می‌کند فیلمساز به مسیر تولید وارد شود.

دستمالچیان در خصوص جذابیت یک ایده سخن گفت و افزود: اینکه یک ایده جذابیت دارد یا خیر به ساختار مربوط می شود؛ به عنوان مثال مستند محض، مستندی است که در آن حضور کارگردان بسیار کم‌رنگ به‌چشم می‌خورد، نیاز به تحقیق و پژوهش زیادی ندارد و سعی می‌شود با کنکاش به موضوع مدنظر دست پیدا کرد.

وی گفت: اما در مقابل، شاید بتوان گفت در بازسازی، با بیش‌ترین کارگردانی روبرو هستیم و در مستند آرشیوی نیز باید به جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات پرداخت.

انتهای پیام//