نخستین کتیبه‌ی میدان چوگان ایران در لرستان کشف شد

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از لرستان، بر اساس آخرین بررسی‌های باستان‌شناسی و مردم‌شناسی اخیر در شهرستان الیگودرز، عناصر معماری و تاریخی مهمی از نخستین میدان چوگان در لرستان و غرب کشور کشف شد.

دکترعطا حسنپور کارشناس میراث فرهنگی صنایع دستی وگردشکری لرستان در گفت و گو با خبرنگار ما، گفت: سومین میدان چوگان ایران با میل دروازه‌های سنگی کتیبه‌دار در شرق استان لرستان کشف شد.

او افزود: عناصر معماری مکشوفه شامل ۴ میل سنگی ایستاده و مربوط به دروازه‌های میدان چوگان هستند که یکی از آن‌ها دارای کتیبه‌ای به زبان فارسی است.

حسنپور ادامه داد: این میدان چوگان در روستای خلیل‌آباد در دامنه‌های قالی‌کوه و اشترانکوه قرار دارد که با توجه به قرارگیری این منطقه در محور گردشگری آبشار آب‌سفید و شول‌آباد، در آینده به نقاط توریستی استان اضافه خواهد شد.

کتیبه ای مکشوفه بر بدنه میل سنگی

کارشناس میراث فرهنگی صنایع دستی وگردشکری لرستان اظهارداشت: کتیبه‌ی مکشوفه بر بدنه‌ی میل سنگی دروازه‌ی میدان چوگان، شامل ۴ مصرع شعر فارسی است که تاریخ ۱۱۱۶ هجری قمری را بر خود دارد که با اواخر دوره‌ی صفویه همزمان است.

حسنپور گفت:  متن کتیبه نشان می‌دهد یحیی بن یوسف نوه‌ی خلیل خان ، از حاکمان سرشناس بختیاری در دوره‌ی صفوی، بنای عمارتی را در این منطقه بنیان نهاده که مشرف به میدان چوگان بوده است. سنگ‌های پاک‌تراش به جای مانده از این عمارت، که اکنون در اطراف پراکنده شده‌اند، حکایت از شکوه و عظمت این بنا دارد.

او افزود: هر چهار میل سنگی از محل خود جدا و در سده‌های گذشته پس از تخریب میدان چوگان، به قبرستان خلیل آباد منتقل شده‌اند. از این تعداد سه میل سنگی که توسط سودجویان آثار فرهنگی-تاریخی در معرض تخریب و یکی از آن‌ها را نیز شکسته بودند، به موزه‌ی مردم‌شناسی الیگودرز انتقال یافته‌اند.

دکتر حسنپور ادامه داد: نمونه‌ی مشابه این میل‌های سنگی هم اکنون در میدان نقش جهان اصفهان که قدیمیترین میدان چوگان در جهان است، وجود دارد و  همچنین در نقاشی‌های مینیاتور دوره‌ی صفوی به کرات شاهد این میل‌های سنگی هستیم.

چوگان  بازی مشترک انسان و اسب

او اظهارداشت: چوگان را می‌توان بازی مشترک اسب و انسان و بی نظیر در نوع خود دانست و از دوره‌ی ساسانی تا کنون در ایران رواج داشته است.

حسنپور گفت:کشف این میدان بعد از اصفهان و قزوین، سومین میدان چوگان در ایران به شمار می‌آید که باب تازه‌ای در مطالعات دوره صفوی در لرستان و ایران باز نموده و به زودی اطلاعات تکمیلی و مفصل‌تری در این رابطه به سمع و نظر علاقمندان خواهیم رساند.

کارشناس میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشکری لرستان افزود: چوگان از منظر جنبه‌های گوناگون از قبیل هنری، موسیقیایی، نمایش تا بازی همبسته اسب و انسان نشان دهنده شکل گیری یک فرهنگ با سابقه طولانی در سرزمین ایران است.

چوگان سمبل معرفت، مردانگی و هنر خلاق انسان

دکتر حسنپور اظهارداشت: در فرهنگ ایرانی چوگان سمبل معرفت، مردانگی و هنر خلاق انسان و یکی از موارد مهم میراث نامملوس ایران است که پشتوانه فرهنگی بسیار ارزشمندی در ادبیات، مینیاتور، نقاشی، روایتگری، شعر و عرفان و اثر گذاری منحصر در سایر جنبه‌های فرهنگی دارد.

بنا بر این گزارش، بازی چوگان از حدود ۶۰۰ سال قبل از میلاد در ایران شکل گرفت و در زمان هخامنشیان بازی می‌شد. چوگان به هنگام کشور گشایی داریوش اول در هند، در آن سرزمین رواج یافت و همچنین در دوره ساسانیان بخشی از فرهنگ بازی‌های این دوره بوده‌است.

 مغولان پس از حمله به ایران و در زمانی که با فرهنگ و هنر ایران آشنا می‌شوند چوگان بازی را نیز یاد گرفته و در سراسر امپراطوری وسیع خود رواج می‌دهند.

از این دوره به‌عنوان جدّی‌ترین برهه خروج چوگان از ایران یاد می‌شود.

چوگان در دوره صفویه به شکوفایی رسید. اسناد تاریخی نشان داده‌اند که شاه عباس چوگان باز بوده‌است و حتی پیش از اینکه به اصفهان بیاید در قزوین که پایتخت ایران بوده چوگان بازی می‌کرد. همچنین میدان نقش جهان اصفهان برای چوگان بازی بنا نهاده شده بود.

اروپاییان در زمان صفویان و در زمان استعمار خود در هند، با این بازی آشنا شدند و افسران انگلیسی نیز به‌طور حرفه‌ای چوگان را در باشگاه کلکته آموخته و با خود به انگلیس بردند.

چوگان، بازی بی‌انگیزه‌ای نبوده‌است و کاملاً یک بازی استراتژیک است که آمادگی سوار و اسب را با هم نیاز داشته‌است. سوار و اسب در بازی چوگان مشق رزم می‌کردند.

اسب وقتی مقابل مانعی قرار می‌گیرد، فرار می‌کند، اما اسب چوگان به سمت مانع رفته و خود را در شرایطی قرار می‌دهد که سوار، چوگان بزند. اسبی که خود را با شرایط چوگان باز در میدان تطبیق می‌دهد براحتی در میدان جنگ نیز حضور می‌یابد.

طول و عرض زمین چوگان به ترتیب ۲۷۴ و ۱۴۵ متر است. طول دروازه نیز ۷ متر است.

یک بازی چوگان به ۶ دوره زمانی (چوکه) که هر کدام ۷ دقیقه است تقسیم می‌شود وبین هر چوکه استراحتی معادل۳ دقیقه و بین دو نیمه ۵ دقیقه در نظر گرفته می‌شود.

چوگان به عنوان سیزدهمین اثر ناملموس ایران در تاریخ ۱۶ آذر ماه ۱۳۹۶ در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است.

گزارش از مهدیه فکوری

انتهای پیام/م