باشگاه خبرنگاران جوان - مرد دستفروش واگن قطار را روی سرش گذاشته بود: «نمیخواید برای روز دختر کادو بخرید؟» یکی از مرد‌ها با تعجب نگاهی به بسته‌های گل سر انداخت و پرسید: «روز دختر؟! مگه نگذشته؟» روز دختر در ایران همزمان با سالروز ولادت حضرت معصومه سلام الله علیها است. اما در روز‌های اخیر، بسیاری از خانواده‌ها و افراد در ایران به مناسبت «روز جهانی دختر» که هر ساله در ۱۱ اکتبر برگزار می‌شود، به دخترانشان تبریک گفته‌اند. 

موضوع تقابل این دو روزِ دخترِ ملی و جهانی نیست؛ بلکه چالش اصلی از آنجا شروع می‌شود که اغلب این تبریک‌ها با نادیده گرفتن تاریخچه، اهداف اصلی و زمینه شکل‌گیری این روز جهانی صورت می‌گیرد. این رفتار نمودی از سطحی‌نگری و بی‌خبری گسترده نسبت به مسائل مهم دختران، به‌ویژه در زمینه‌هایی همچون حقوق بشر، عدالت اجتماعی و مشکلات واقعی دختران در سنین پایین است.

تاریخچه روز جهانی دختر؛ چرا و چگونه شکل گرفت؟

بیایید کمی به عقب برگردیم و سری به دلیل شکل گرفتن این روز بزنیم؛ «روز جهانی دختر» توسط سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۱ و با تصویب قطعنامه‌ای به منظور جلب توجه جهانی به وضعیت دختران در سراسر جهان، تعیین شد. انتخاب این روز، پاسخی بود به مشکلات و چالش‌هایی که دختران، به ویژه در کشور‌های با فرهنگ‌هایی که تبعیض جنسیتی و خشونت علیه دختران رواج دارد، با آن مواجه هستند.

یکی از مهم‌ترین دلایل نامگذاری این روز، مقابله با پدیده‌هایی مانند ازدواج‌های زودرس، خشونت خانگی، بهره‌کشی جنسی و نقض حقوق انسانی دختران بود. دخترانی که حتی پیش از رسیدن به سن قانونی، به اجبار و بدون رضایت خود وارد زندگی زناشویی شده و بسیاری از آنها در معرض انواع آزار و خشونت قرار می‌گیرند.

این روز، فرصتی برای جهان است تا به معضلات این گروه از دختران توجه کند و تلاش‌های بین‌المللی برای حمایت و توانمندسازی آنها را تشویق نماید، اما آیا یک دختر ایرانی که در محیط سالم خانواده‌اش بزرگ شده این چالش‌ها را دارد که باید روز جهانی دختر را به او تبریک بگوییم؟!

تناقض بزرگ: چرا در ایران به دختران شاد و بدون مشکل تبریک گفته می‌شود؟

در ایران، روز دختر همزمان با سالروز ولادت اخت الرضا است که بیشتر بر ابعاد عرفی و مذهبی و سبک زندگی سالم دختران تاکید دارد و روز جهانی دختر چندان شناخته شده نیست. با این حال، در پی اطلاع‌رسانی محدود و اغلب سطحی، خانواده‌ها و افراد بسیاری به مناسبت روز جهانی دختر هم تبریک گفته‌اند، در حالی که بیشترشان از تاریخچه واقعی و اهداف آن روز آگاهی ندارند.

اما سوال اصلی که پیش می‌آید این است: «چرا باید به دختری که به مدرسه می‌رود، شاد و سلامت است، و مشکل تعرض جنسی و کودک همسری را تجربه نکرده، در روز جهانی دختر تبریک گفت؟ دختری که یک زندگی عادی و بدون چالش‌های جدی دارد، آیا نیاز دارد که به‌خاطر مناسبتی جهانی که به او مرتبط نیست و تنها اسمش با او همخوانی دارد تبریک دریافت کند؟ آیا این تبریک‌ها واقعا پیام حمایت و آگاهی را منتقل می‌کنند یا صرفا به یک رسم تشریفاتی و بدون معنا تبدیل شده است؟

تبریک‌های بی‌اطلاع؛ چگونه فرهنگ سطحی شکل می‌گیرد؟

پدران و مادران ایرانی که روز جهانی دختر را به دختران خود تبریک می‌گویند، عمدتا بی‌خبر از ماهیت و ریشه‌های این روز هستند. این بی‌خبری نتیجه ضعف آموزش‌های رسمی و غیررسمی، نبود رسانه‌های آموزشی و فقدان نقد و گفتگوی اجتماعی در این زمینه است.

وقتی یک مناسبت جهانی صرفا به یک روز تبریک ساده تبدیل می‌شود، این پیام‌ها از عمق و اثرگذاری‌شان کاسته شده و تبدیل به صرف یک رفتار تشریفاتی می‌شوند. این مسئله نه تنها کمک به بهبود وضعیت دختران نمی‌کند، بلکه ممکن است فضای گفت‌و‌گو درباره مشکلات واقعی آنها را محدود و سرکوب کند.

ضرورت آگاهی و آموزش

وقتی در واگن نشسته بودم و چند مادر و پدر برای دخترهایشان از آن مرد گل سر خریدند یکی از زن‌هایی که کنار دستم نشسته بود روز جهانی دختر را در گوگل جست‌و‌جو کرد. این حرکت زن برایم جالب بود و وقتی پرسیدم چرا این کار را کرده؟ گفت: «قرار نیست هر چی شد بزن و بکوب راه بندازیم. خواستم ببینم این روز دختر قصه‌اش چیه که دیدم اصلا ربطی به نوع و سبک زندگی دختر من نداره.»

او حق می‌گفت. برای تحقق اهداف روز جهانی دختر و هر مناسبت جهانی دیگر، باید آگاهی عمومی افزایش پیدا کند. برای این هدف هم لازم است رسانه‌ها، آموزش‌وپرورش و خانواده‌ها درباره اهمیت این مناسبت‌ها و مشکلات واقعی دختران به گفتگوی جدی و مستمر بپردازند. تبریک گفتن تنها وقتی ارزشمند است که همراه با درک درست و تلاش برای بهبود وضعیت واقعی دختران باشد نه تقلید کورکورانه از مناسبتی که حتی از تاریخچه نامگذاری‌اش هم خبر نداریم.

آیا در خانه‌تان دختر دارید؟‌

نمی‌دانم شما که این مطلب را می‌خوانید در خانه‌تان فرشته‌ای به نام دختر را دارید یا نه، اما تبریک روز جهانی دختر بدون آگاهی از تاریخچه و اهداف آن، چیزی جز بازتولید سطحی‌نگری و بی‌خبری نیست. در شرایطی که بسیاری از دختران در جهان با مشکلات جدی و نقض حقوق خود مواجه‌اند، شایسته است که خانواده‌ها و جامعه به جای تبریک صرف، به مطالعه، آگاهی و اقدام در جهت حمایت و توانمندسازی واقعی دختران بپردازند.

منبع: فارس