چابهار، نقطه اتصال منافع افغانستان، هند و ایران

به گزارش حوزه افغانستان باشگاه خبرنگاران، افغانستان، هند و ایران چند سالی ‌است که منافع اقتصادی خود را در آخرین قسمت جنوب‌شرقی ایران، در کنار اقیانوس هند و آب‌های دریای عمان جستجو می‌کنند؛ جایی‌که منافع هر سه کشور به هم گره خورده‌ است.

بندر چابهار، می‌تواند در آینده‌ای نه چندان دور، افغانستان را برای نخستین بار به آب‌های آزاد وصل ‌کند. آسیای میانه را از طریق افغانستان به بازار کالاهای هندی تبدیل کند و ایران را به‌عنوان مسیر اصلی ترانزیت به شش کشور محاط به خشکه وصل کند.

این منافع مشترک باعث شده است که تلاش برای آغاز عملی روند ترانزیت از بندر چابهار سرعت گیرد. به‌ویژه از سوی ایران که از یک‌سو منتظر است تا از ترانزیت کالا در این بندر بهره ببرد و از سوی دیگر، چابهار را به بزرگترین مرکز فروش نفت خود به هند تبدیل کند.

در تازه‌ترین مورد یک هییت تجاری از هرات به دعوت رسمی دولت ایران به بندر چابهار رفته و از نزدیک ظرفیت این منطقه آزاد تجارتی را بررسی کردند.

خبرنگار ۸صبح که با این هییت تجاری به ایران سفر کرده می‌گوید که با وجود علاقه‌مندی هند، ایران و افغانستان برای آغاز عملی ترانزیت، هنوز همه چیز در بندر چابهار آماده نیست.

بندر چابهار نزدیک‌ترین راه دسترسی کشورهای محاط به خشکه آسیای میانه مانند افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان به آب‌های آزاد است و به همین دلیل از اهمیت فراوانی برخوردار است .

در سال‌های اخیر، سرمایه‌گذاری‌های زیادی در آن صورت گرفته؛ از جمله ساخت اسکله و افزایش گنجایش بارگیری کشتی‌های اقیانوس‌پیما و برنامه‌ریزی برای ساخت راه‌آهن به سوی آسیای میانه و احداث یک میدان هوایی بین‌المللی.

این بندر یکی از مهم‌ترین چهارراه‌های دهلیز شمال- جنوب بازرگانی جهانی است.

منطقه آزاد چابهار با مساحت ۱۴ هزار هکتار در آخرین قسمت جنوب‌شرقی در شرق خلیج چابهار و در کنار آب‌های دریای عمان قرار دارد. بنا بر نظر نهادهای بین‌المللی، چابهار یکی از مهم‌ترین راه‌های دهلیز شرق- غرب و جنوبی‌ترین راه این دهلیز است.

از بندر چابهار تا مرز میلک در ولایت نیمروز ۹۰۰ کیلومتر راه زمینی است.

منافع افغانستان در استفاده از بندر چابهار

سعد خطیبی، رییس اتاق تجارت و صنایع ولایت هرات که در راس هیات بازرگانان افغان به بندر چابهار در جنوب ایران سفر کرده می‌گوید که وابستگی افغانستان به پاکستان در زمینه ترانزیت کالا و از سویی مشکلاتی که بازرگانان افغان در پاکستان به‌ویژه در زمان انتقال کالا متحمل شدند، افغانستان را به تغییر مسیر ترانزیت کالا از بندرهای کراچی و واگه، به بندر چابهار علاقه‌مند کرده است.
به‌گفته او، علاوه بر این افغانستان می‌تواند بیشتر از آن‌چه از ورود کالا از مسیر پاکستان سود می‌بُرد از مسیر چابهار ایران بهره ببرد.

بسیاری‌ها می‌گویند که پاکستان از عبور کالاهای تجارتی از خاک آن کشور به افغانستان به‌عنوان یک حربه سیاسی در طول سال‌های گذشته استفاده کرده است. بارها خبرهایی از توقف کالاهای تجارتی بازرگانان افغانستان در نزدیکی مرز افغانستان و پاکستان خبر داده شده است. بازرگانان بی‌شماری از فاسد شدن کالاهای خود به‌دلیل سخت‌گیری‌های پاکستانی‌ها شکایت کردند و دولت افغانستان در مواردی برای جلوگیری از بهانه‌تراشی‌های آن کشور در این مسیر مجبور شد از خود انعطاف نشان بدهد.
اما علاوه بر تغییر مسیر ترانزیت از پاکستان به ایران و کاهش فشارهای سیاسی پاکستان به‌نظر می‌رسد که مسافت نه چندان طولانی از بندر چابهار به افغانستان باعث می‌شود تا کالاها پس از این ارزان تر به افغانستان برسد.

هم‌چنان تسهیلاتی را که ایران به بازرگانان افغان وعده داده است، می‌تواند بر این سهولت‌ها بیفزاید. ایران قرار است، زمین در اختیار بازرگانان افغان قرار دهد، برای کالاهای آنان گدام بسازد و فرصت ایجاد فابریکه‌های تولیدی را نیز در اختیار بازرگانان افغان قرار می‌دهد.

اما سعد خطیبی، رییس اتاق‌های تجارت هرات می‌گوید که در حال حاضر بازرگانان افغانستان بیشترین بهره اقتصادی را در ترانزیت کالا می‌دانند نه سرمایه‌گذاری در بندر چابهار.

آقای خطیبی که در راس هیات تجاری بازرگانان افغان به چابهار رفته است می‌گوید که این منطقه آزاد تجاری به‌زودی تاثیرات کلان اقتصادی بر زندگی مردم افغانستان نخواهد گذاشت، اما در دراز مدت می‌تواند به ویژه در زمینه اشتغال‌زایی موثر تمام شود.

موقعیت کلیدی چابهار در منطقه

بندر چابهار در کنار دریای عمان قرار دارد، چابهار از دهانه خلیج فارس بیرون است و تحولات سیاسی و اختلافات بر سر آب‌ها و جزایری که معمولا در خلیج فارس هرزگاهی مشکل‌ساز شده است هیچ‌گاهی نمی‌تواند که چابهار را متاثر بسازد.

بدون شک ترانزیت کالاهای هندی از دریای عمان به چابهار و ترانزیت آن تنها به افغانستان ارزش سرمایه‌گذاری چندین ملیارد دالری ندارد. اما ظاهرا استراتژی هندی‌ها درازمدت‌تر و بزرگ‌تر از افغانستان است.

هند در سال‌های اخیر به رقیبی جدی برای چین در عرصه تولید و صادرات کالا به کشورهای مختلف تبدیل شده است. هند تلاش می‌کند که افغانستان را به مسیر اصلی ترانزیت کالاهای خود به ۵ کشور دیگر محاط به خشکه تبدیل کند.

بندر چابهار، نزدیک‌ترین راه دسترسی پنج کشور محاط به خشکه آسیای میانه (تاجیکستان، قزاقستان، ازبکستان، قیرغیزستان و ترکمنستان) و افغانستان به آب‌های آزاد بحری است. افغانستان می‌تواند به اصلی‌ترین مسیر ترانزیت کالا به این کشورها تبدیل شود، به‌ویژه این‌که هندی‌ها تعهد کردند که یک خط آهن از زرنج مرکز ولایت نیمروز تا تورغندی، در مرز با ترکمنستان در ولایت هرات بسازند.

ایران، افغانستان و هند در سال ۲۰۰۳، موافقت‌نامه توسعه بندر چابهار را میان هم امضا کردند. بر مبنای این توافق، ایران متعهد شد تا سرک یا جاده چابهار را تا مرز افغانستان در ولایت نیمروز اعمار کند و هندوستان پذیرفت این سرک را از مرز تا شهر زرنج و دلارام به سرک عمومی قندهار- هرات وصل کند.

مشکلات اساسی چابهار در حال حاضر

با وجود تلاش‌ها برای عملی شدن ترانزیت، اما هنوز به‌نظر می‌رسد که مشکلاتی سر راه بازرگانان افغان وجود دارد و به‌نظر می‌رسد که مداخله مستقیم دولت هند منجر به کاهش و یا برداشته شدن این مشکلات در کوتاه‌مدت و دراز‌مدت خواهد شد.

هم‌اکنون میزان سازندگی در چابهار کم است و کار سازندگی در این منطقه آزاد تجارتی سرعت قابل وصفی ندارد. خبرنگار ۸صبح که به بندر چابهار رفته است می‌گوید که چابهار حتا برای پروازهای داخلی ایران فاقد فرودگاه است و به‌نظر می‌رسد روند ساخت یک میدان هوایی بین‌المللی در چابهار چند سالی به طول بیانجامد.

هم اکنون برای پروازهای هوایی بازرگانان به این منطقه تجارتی، باید از میدان هوایی کُنارک در ۳۰ کیلومتری چابهار استفاده کرد.

ایران قوانین خاص خود در مورد سپردن ملکیت‌ها به اتباع خارجی دارد. اتباع خارجی که علاقه‌ندی ایجاد شرکت‌های تولیدی- تجارتی در بندر چابهار را داشته باشند، برای ۹۹ سال به شکل اجاره‌ در اختیار آن‌ها زمین قرار می‌دهد اما بازرگانان خارجی عمدتا علاقه‌مند خرید زمین هستند تا اجاره.

انتهای پیام/